Gniazda ptaków

1. Przed wykonaniem zadania zdecyduj, czy uczniowie będą pracować w grupach czy indywidualnie oraz czy będą pracować z gatunkami jednego czy wszystkich siedlisk i przygotuj odpowiednią liczbę kart pracy. Rozdaj każdemu uczniowi lub grupie kartę (karty) pracy.
2. Wprowadź uczniów w temat gniazdowania ptaków.
3. Wyjaśnij dzieciom procedurę wypełniania karty pracy. Zadaniem uczniów jest w pierwszej kolejności nazwanie gatunków ptaków i uświadomienie sobie ich związku z siedliskiem – gatunki leśne, łąkowe, mokradłowe oraz gatunki siedlisk ekstremalnych. Następnie przechodzą przez labirynt, aby dowiedzieć się, gdzie dany gatunek się gnieździ (na ziemi, kamieniu, gałęzi, w dziupli drzewa itp.) i czy buduje gniazdo. Jeśli tak, dzieci dowiadują się, jak wygląda gniazdo i z jakiego materiału (liście, trawa, mech, wióry z kory drzew) ptak je buduje.
4. Poproś dzieci, aby zaprezentowały swoje spostrzeżenia. Powinny podać nazwę gatunku, miejsce jego gniazdowania, czy buduje gniazdo, z jakiego materiału i jak wygląda gniazdo.
5. Omów z dziećmi dlaczego ptaki budują gniazda. Zapytaj dzieci, czy znają gatunki ptaków, które nie budują własnych gniazd, lecz wykorzystują gniazda (nawet zajęte) innych gatunków (kukułka), porzucone gniazda (sikorka, sokół), lub które gnieżdżą się na gołej skale (sokół wędrowny) itp.
6. Poinformuj dzieci, że jedną z najważniejszych rzeczy dla ptaków podczas zakładania gniazda jest bezpieczeństwo.
7. Na koniec uczniowie próbują zbudować gniazdo z materiałów, które wcześniej przygotował dla nich nauczyciel. Gniazda mogą być następnie wystawione w klasie lub w innym odpowiednim miejscu w szkole.

Celem gniazdowania jest zapewnienie możliwości wysiadywania jaj i wychowania potomstwa. Niektóre ptaki pozostają w swoich gniazdach nawet poza okresem lęgowym. W takim przypadku gniazdo/dziupla/skała służy jako miejsce odpoczynku lub jako schronienie w czasie złej pogody. Niektóre gatunki ptaków budują gniazda od podstaw, inne wykorzystują różne trudno dostępne miejsca i naturalne kryjówki, aby zapewnić ochronę pisklętom, np. półki skalne, szczeliny skalne, zagłębienia w ziemi, dziuple drzew itp.

Jedną z najważniejszych rzeczy dla ptaków podczas zakładania gniazda jest bezpieczeństwo. Dlatego większość gatunków buduje swoje gniazda w miejscach, które nie są łatwo dostępne. Gatunki, takie jak na przykład bocian, które są wystarczająco duże, aby obronić się przed drapieżnikami, można zobaczyć również w odsłoniętych miejscach. Nie podchodźmy do gniazda w okresie lęgowym, bo w ten sposób możemy pomóc drapieżnikom w ich pustoszeniu. Zwłaszcza może to dotyczyć małych gatunków, takich jak sikorka. W przypadku ujawnienia przez nas lokalizacji gniazda, drapieżnik potrafi wykorzystać nadarzającą się okazję, szczególnie jeżeli spłoszyliśmy wysiadujących lub karmiących pisklęta rodziców.

(Przy okazji tych zajęć można też poruszyć temat budek lęgowych, tego jaki powinny mieć kształt dla różnych gatunków ptaków i jak je prawidłowo konstruować i zawieszać aby były bezpieczne dla piskląt np. żeby nie miały drążka przy wejściu, który umożliwia drapieżnikom dostanie się do środka. Innym ważnym tematem jest kwestia niepotrzebnego zabierania przez ludzi do domów czy ośrodków rehabilitacji podlotów, które opuściły gniazdo ale jeszcze nie potrafią dobrze latać i ciągle są karmione przez rodziców.

Warto te zajęcia przeprowadzić wiosną ponieważ w tym okresie można w Internecie znaleźć dużo transmisji na żywo z gniazd różnych gatunków ptaków. Podglądanie ptaków wspólnie z uczniami na pewno bardzo ożywi i urozmaici lekcję [przyp. red.]).