Wyjątkowe porosty - Określenie wieku porostów

Porosty to niezwykła grupa organizmów. Rosną powoli, ale żyją długo (w obszarach arktycznych nawet do 4000 lat). Zamieszkują różne siedliska, odzwierciedlają jakość naszego środowiska i ostrzegają nas przed zanieczyszczeniem powietrza. Stanowią do 90% diety reniferów. Suche listkowate plechy porostów są często jedynym pożywieniem dla owiec na spieczonych pustyniach północnej Afryki. Inuici i Lapończycy mielą porosty i mieszają je z mąką. W plesze niektórych gatunków powstają cenne substancje antybiotyczne. W starożytnym Egipcie porosty były wykorzystywane jako materiał do owijania mumii. Do pierwszej połowy XIX w. były też szeroko stosowane do barwienia wełny i jedwabiu w rejonie basenu Morza Śródziemnego i w Anglii. W rejonie południowej Sahary nadal używa się ich do wyrobu mieszanki do fajek. Porosty są także wciąż stosowane w przemyśle kosmetycznym.

Porosty są uważane za jedne z najwolniej rosnących organizmów. Spośród nich najmniejsze roczne przyrosty (około 1 mm) wykazują porosty o skorupiastej plesze np. misecznica murowa (Protoparmeliopsis muralis) i wzorzec geograficzny (Rhizocarpon geographicum). Niektóre porosty listkowate i krzaczkowate mogą rosnąć 15 mm rocznie.

1. Przygotuj dzieci do zajęć na świeżym powietrzu. Upewnij się, że każdy ma linijkę, długopis, kredki i zeszyt.
2. Zabierz dzieci na spacer i spróbuj znaleźć miejsca, w których rosną porosty o skorupiastej plesze.
   (Do takiej wycieczki należy się przygotować i wcześniej samemu znaleźć odpowiednie miejsce, w które potem zabierzemy uczniów [przyp. red.]). Skup się na podłożu skalnym. Jego powierzchnia jest bardziej jednorodna, tak jak np. kora drzew, a plechy porostów są tu bardziej równomiernie rozmieszczone niż gdzie indziej.
3. Jeśli znajdziesz miejsce, gdzie rosną porosty ze skorupiastymi plechami, poinformuj dzieci, że takie porosty zwykle rosną tylko około 1 mm rocznie. Ponadto, ponieważ porosty rosną od środka na zewnątrz, ich przybliżony wiek można oszacować mierząc ich promień. (Dla celów instruktażowych, najpierw pokaż dzieciom, jak w przybliżeniu wyglądają porosty, które będą próbować znaleźć.
   Powinny mieć bardziej zwartą i równomierną plechę, tak aby można było oszacować promień).
4. Każde dziecko znajduje porost skorupiasty i ocenia jego wiek. Uczniowie zapisują w zeszytach następujące informacje:
   • promień plechy porostu w mm,
   • wiek porostu,
   • miejsce, w którym rośnie,
   • kolor plechy,
   • szkic plechy.
   Powtórzcie obserwacje w kilku różnych miejscach. Na pewno uda się odnaleźć różne gatunki.
5. Na koniec wycieczki omów z dziećmi ich spostrzeżenia. Podkreśl, że wiele plech porostów jest od nich starszych i jeśli ktoś uszkodzi plechę takiego porostu, minie dużo czasu, zanim odrośnie ona do takich samych rozmiarów.