Modliszka zwyczajna

Typ: Stawonogi (Arthropoda)

Gromada: Owady (Insecta)

Rząd: Modliszki (Mantodea)

Rodzina: Modliszkowate (Mantidae)

W Polsce modliszka zwyczajna jest gatunkiem bardzo rzadkim i objętym ścisłą ochroną gatunkową. Na światowej czerwonej liście IUCN posiada status LC (Least Concern) – gatunek najmniejszej troski. W Polskiej czerwonej księdze zwierząt. Bezkręgowce została uznana za gatunek bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożony wyginięciem EN (Endangered).

Modliszka zwyczajna występuje w Europie, Afryce i Azji, a także została introdukowana w Ameryce Północnej. W Polsce osiąga północną granicę swojego zasięgu i jest jedynym krajowym przedstawicielem rzędu modliszek. W kraju znana jest z rozproszonych stanowisk, z których część znajduje się w Karpatach np. na terenie Beskidu Niskiego. W ostatnich latach pojawiają się doniesienia o odkrywaniu kolejnych, krajowych stanowisk tego owada.

Gatunek ciepłolubny (termofilny) preferujący suche i dobrze nasłonecznione siedliska – polany leśne, sosnowe młodniki, zbiorowiska kserotermiczne.

Najważniejszym zagrożeniem jest niszczenie siedlisk np. poprzez zalesianie gruntów lub zarastanie łąk i polan przez inwazyjne gatunki nawłoci Solidago sp. Niebezpieczne dla modliszek są też niekorzystne warunki klimatyczne (mroźne i bezśnieżne zimy, chłodna, wilgotna wiosna). Być może skuteczną formą ochrony byłoby utworzenie w miejscach występowania modliszki użytków ekologicznych i dbanie o nie zarastanie objętych nimi terenów otwartych.

Modliszka zwyczajna jest dużym owadem (samice osiągają do 8 cm długości, samce są wyraźnie mniejsze). Jej ciało jest silnie wydłużone. Przednie odnóża, według wielu osób wyglądające jak ręce złożone do modlitwy, są przekształcone w narządy chwytne uzbrojone w kolce. Głowa jest trójkątna z dużymi, wypukłymi oczami złożonymi, i co wyjątkowe u owadów, modliszka ma możliwość obracania nią na boki. Wszystkie gatunki modliszek, a więc również modliszka zwyczajna, są drapieżne i odżywiają się głównie stawonogami. Polując wykorzystują metodę „siedź i czekaj” – nieruchomo oczekują na zbliżenie się ofiary, a następnie błyskawicznie (szybciej niż zdoła to zarejestrować ludzkie oko) łapią ją za pomocą przednich odnóży. Samice składają jaja od końca sierpnia do końca września w kilku kokonach (po 100–200 jaj) utworzonych z wydzieliny gruczołów dodatkowych. Kokony (ooteki) mają około 3 cm długości i są umieszczane na roślinach na wysokości do 20 cm nad ziemią, gdzie zimują. Wylęg larw (przypominających owady dorosłe) następuje późną wiosną. Dorosłe osobniki można obserwować od sierpnia do września. Mimo znacznych rozmiarów są jednak trudne do zauważenia z powodu kryptycznego, zielonego lub brązowego ubarwienia.

• Kolor ciała modliszki zależy od otoczenia w jakim przechodzi ona rozwój i nie da się go już zmienić u dorosłego owada.
• Przyglądając się modliszce z bliska mamy wrażenie, że owad się w nas wpatruje. Czarne plamki widoczne na płatach ocznych nie są jednak źrenicami. Owady mają oczy złożone i nie posiadają źrenic. Czarna plamka to miejsce, w którym promienie świetlne padają bezpośrednio na siatkówkę nie odbijając się od ścian stożków optycznych.
• Modliszki posiadają organ słuchowy (na tułowiu pomiędzy biodrami tylnych odnóży) służący głównie do wykrywania sygnałów ultradźwiękowych wydawanych przez polujące nietoperze.
• Powszechnie znane są kanibalistyczne zachowania samic, które zjadają samca podczas kopulacji lub zaraz po jej zakończeniu. Mimo dużej ostrożności i długotrwałego, powolnego zakradania się do samicy od tyłu, około jednej trzeciej samców kończy jako jej posiłek. Samce, którym udało się zapłodnić samicę, zostając zjedzone przyczyniają się do przetrwania swoich genów dostarczając samicy substancji pokarmowych.