Podrzeń żebrowiec

Gromada: Rośliny naczyniowe (Tracheophyta)

Klasa: Paprocie, paprociowe (Polypodiopsida)

Rząd: Paprotkowce (Polypodiales)

Rodzina: Podrzeniowate (Blechnaceae)

Paproć podlega w Polsce częściowej ochronie gatunkowej i jest gatunkiem stosunkowo rzadkim. Na światowej czerwonej liście IUCN nie jest uwzględniona.

Gatunek jest szeroko rozpowszechniony w strefie umiarkowanej na Półkuli Północnej. Występuje w środkowej i zachodniej Europie, północno-zachodniej Afryce, Azji Mniejszej, na Kaukazie, w Japonii i na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej. W Polsce jest dość pospolity w Karpatach oraz w Sudetach aż po piętro subalpejskie, natomiast jest rzadko spotykany w pasie południowych wyżyn, sporadycznie na niżu, nieco częściej na Pojezierzu Kaszubskim. Na północnym wschodzie Polski osiąga granicę zasięgu.

Podrzeń żebrowiec jest paprocią umiarkowanie cienioznośną, rosnącą w miejscach wilgotnych, na glebach ubogich i kwaśnych, w miejscach o dużej wilgotności powietrza. W górach występuje przede wszystkim w górnoreglowych świerczynach i w dolnoreglowych borach jodłowo-świerkowych. Na niżu spotykany jest w wilgotnych dolinach z lasami bukowymi, rzadko w dąbrowach i olsach.

W ostatnich dziesięcioleciach obserwuje się tendencję spadkową. Podrzeń żebrowiec jak wiele innych gatunków zagrożony jest niszczeniem jego naturalnych siedlisk spowodowanym m.in. nieprawidłową gospodarką leśną. Zdarza się też, że całe rośliny są wykopywane i przenoszone do przydomowych ogródków.

Podrzeń żebrowiec jest wieloletnią paprocią o wysokości średnio od 20 do 50 cm z krótkim, twardym i uniesionym kłączem pokrytym czarnymi łuskami. Rzucającą się w oczy cechą jest występowanie dwóch rodzajów liści: płasko rozpostartych liści płonnych (asymilacyjnych) oraz wyrastających w środku rozetki, kilku wzniesionych liści zarodnionośnych. Liście płonne są zimozielone, skórzaste, błyszczące, krótkoogonkowe i równowąskolancetowate. Ich blaszki są pojedynczo pierzaste. Liście zarodnionośne są około półtora raza dłuższe od liści płonnych, długoogonkowe, rów nież pojedynczo pierzaste, a ich odcinki są wąskie, podwinięte na brzegach i rzadziej osadzone niż w liściach asymilacyjnych. Na dolnej stronie liści zarodnionośnych po obu stronach nerwu ułożone są szeregi kupek zarodniowych tworzących dwa brązowe pasy. Zarodniki dojrzewają w okresie od lipca do września. Jesienią liście zarodnionośne usychają.

• Podrzeń żebrowiec jest sadzony w ogrodach na rabatach i skalniakach gdzie wymaga miejsc zacienionych, wilgotnych i kwaśnego podłoża. Rozsadza się go od kwietnia do czerwca przez podział rosnących kęp oraz zimą przez sadzonki kłączowe.

• Paproć od dawna była i jest obecna w tradycji ludowej. W wielu kulturach znana była legenda o kwiecie paproci. Na Słowiańszczyźnie paproć była rośliną świętojańską. Trochę o kwiecie paproci z naukowego punktu widzenia można poczytać w artykule: Kwiat paproci – cząstka nauki w starej legendzie.

1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin, Dz.U. 2014 poz. 1409, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20140001409, dostęp 11.11.2022 r.,

2. Snowarski, M., 2000–2022: Atlas roślin Polski, https://atlas-roslin.pl/, dostęp 06.09.2023 r.

3. Wójciak, H., 2003: Porosty, mszaki, paprotniki. Flora Polski. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa, s. 354.

4. Witkowska-Żuk, L., 2018: Rośliny leśne. Flora Polski. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa, s. 700.