Leksykon gatunków

Popielica szara jest zwinnym, nieco mniejszym od wiewiórki gryzoniem o długości ciała 13–18 cm oraz ogona 12–15 cm. Ubarwienie jej grzbietu jest szare (popielate), a strony brzusznej jasne (białe lub białoszare). Futro starszych osobników może mieć na grzbiecie nieco rudawy odcień. Ogon jest stosunkowo długi i puszysty. Na głowie uwagę zwracają duże, ciemne oczy oraz spore, wystające z futerka, ruchliwe uszy. Dymorfizmu płciowego brak co oznacza, że samce i samice nie różnią się od siebie wyglądem zewnętrznym.

Popielica jest aktywna mniej więcej od maja do października, okres od listopada do kwietnia spędza hibernując w specjalnie do tego celu wykopanej w ziemi (na głębokości ok. 30–50 cm) kryjówce. Osobniki zimują zwinięte w kłębek, przykryte puszystym ogonem. Najczęściej spędzają zimę pojedynczo, rzadziej zimuje matka z tegorocznymi młodymi. Podczas snu zimowego wszystkie procesy życiowe ulegają zwolnieniu, serce bije kilka razy na minutę, a temperatura ciała spada z normalnych 36oC do temperatury kilku stopni powyżej zera. W okresie hibernacji zwierzę nie budzi się i korzysta jedynie z tłuszczu zgromadzonego w ciele podczas jesiennego żerowania. Wybudzenie ze snu zimowego następuje zwykle późno, w maju lub nawet na początku czerwca! Do rozrodu popielice przystępują dopiero w lecie po intensywnym okresie żerowania.

Młode (do 11 ale zwykle 4–5) rodzą się raz do roku, z reguły w sierpniu w specjalnie do tego celu przygotowanym gnieździe. Gniazdo zbudowane z liści jest najczęściej zakładane w dziupli ale popielice korzystają również z budek dla ptaków, a nawet strychów śródleśnych lub przyleśnych budynków. Młode przychodzą na świat nagie, ślepe i ważą zaledwie ok. 2 gramy. Gniazdo opuszczają po około miesiącu. Dojrzałość płciową popielice osiągają najczęściej w drugim roku życia. Najstarszy znany osobnik żył na wolności 9 lat.

Popielica prowadzi nocny tryb życia, natomiast dzień przesypia w kryjówce. Niemal wyłącznie przebywa w koronach drzew. Poza okresem poszukiwania miejsc hibernacji, na ziemię schodzi sporadycznie. Żywi się przede wszystkim pokarmem roślinnym głównie owocami i nasionami drzew. W zależności od pory roku i siedliska są to m.in. czereśnie, jabłka, bukiew, żołędzie, orzechy laskowe, owoce grabu itp. Wiosną zjada pączki i młode liście drzew. Uzupełnienie diety stanowi pokarm zwierzęcy: bezkręgowce, jaja i pisklęta. Podczas nocnego żerowania popielica wydaje, intrygujące potencjalnych słuchaczy, bardzo charakterystyczne odgłosy brzmiące mniej więcej jak gardłowe „khuii, kuii, uiiii”, trwające około 1–2 sekundy. W okresach braku pokarmu praktycznie całkowicie przestaje się odzywać.

Bóbr jest największym gryzoniem europejskim (masa ciała dorosłego osobnika może osiągnąć do 30 kg, długość z ogonem do 140 cm). Nie występuje dymorfizm płciowy co oznacza, że samiec i samica nie różnią się wyglądem zewnętrznym. Cechą charakterystyczną bobra jest płaski, szeroki, pokryty pseudołuskami ogon, który jest magazynem tłuszczu, a podczas pływania pełni rolę steru. Dzięki bogatemu ukrwieniu ogon ułatwia również termoregulację. Przednie kończyny są krótkie, drobne i chwytne, natomiast tylne są masywne, silne, posiadają palce połączone błoną pławną i służą do pływania. Futro bobra jest gęste, błyszczące i miękkie o barwie od płowej przez brązową po prawie czarną. Linienie następuje raz w roku w okresie od maja do lipca. Bobry bardzo dbają o swoje futro, codziennie dokładnie je czyszczą i smarują wydzieliną gruczołów odbytowych, która zapobiega przemakaniu.

Bobry są wodnolądowymi zwierzętami roślinożernymi prowadzącymi najczęściej nocny tryb życia. Żyją w pobliżu wody w niewielkich grupach rodzinnych (para dorosłych i ich młode, tegoroczne oraz jedno- i czasem dwuletnie). Są zasadniczo gatunkiem monogamicznym co oznacza, że pary łączą się ze sobą na całe życie (bobry mogą żyć nawet do 20 lat). Warto tutaj podkreślić, że monogamia jest u ssaków bardzo rzadka i spotykana u zaledwie 5% tych zwierząt. Pora godowa przypada u bobrów na miesiące zimowe (styczeń i luty). Ciąża trwa około 100 dni, samica rodzi raz w roku, w maju lub czerwcu, najczęściej od 2 do 4 młodych, którymi opiekują się wszyscy członkowie rodziny. Młode osobniki przebywają w norze około 5 tygodni, po tygodniu potrafią już pływać jednak nurkować zaczynają dopiero po 2 miesiącach gdyż wcześniej nie mogą zamykać nozdrzy ani otworów usznych. Dojrzałość płciową osiągają w 3 lub 4 roku życia.

Bobry są terytorialne ale wielkość terytorium jest zmienna i zależy od rodzaju siedliska i dostępności bazy pokarmowej. Zmienia się także w czasie – im dłużej jakieś terytorium jest zasiedlone i lepiej przystosowane przez bobry do ich potrzeb – tym z roku na rok jest mniejsze. Terytoria znakowane są poprzez pozostawianie na kopczykach budowanych z mułu tzw. stroju bobrowego i\lub wydzieliny gruczołów odbytowych (analnych), co ma przede wszystkich odstraszać ewentualnych intruzów ale pełni również funkcję informacyjną.

Bobry to zwierzęta roślinożerne. W ich diecie można znaleźć około 300 różnych gatunków roślin zielnych i drzewiastych. Żywią się tym co akurat rośnie w wąskiej, 20 metrowej strefie przybrzeżnej, w której żerują. Od wiosny do jesieni zjadają głównie rośliny zielne, pąki, liście i miękkie gałązki drzew, natomiast zimą gałązki, łyko i korę drzew i krzewów, które w pewnym zakresie też sobie magazynują. Najczęściej wybierają gatunki o miękkiej korze jak topole (Populus sp.) i wierzby (Salix sp.), w górach w ich diecie częsty jest buk (Fagus sylvatica), jesion (Fraxinus excelsior), klon jawor (Acer pseudoplatanus).

Choć same bobry jest dość trudno zaobserwować w terenie gdyż zazwyczaj są to zwierzęta ostrożne i płochliwe, bardzo łatwo w miejscach gdzie występują, zauważyć ślady ich obecności np. charakterystycznie pościnane drzewa. Bobry, jak powszechnie wiadomo, słyną bowiem ze swych różnorodnych budowli i z posiadanych umiejętności hydrotechnicznych. Poza człowiekiem i bobrem, niewiele zwierząt potrafi w tak dużym stopniu manipulować dla swoich potrzeb środowiskiem, w którym żyje. Bobry mogą budować dla siebie kilka różnych rodzajów schronień m.in. żeremia oraz nory. Zbudowane z gałęzi i uszczelnione błotem żeremia (wyglądające z daleka jak wrzucony do wody duży stos gałęzi) powstają zwykle w miejscach, gdzie niskie brzegi uniemożliwiają wykopanie systemu nor. Z umieszczonego pod wodą wejścia długi korytarz prowadzi do komory gniazdowej, która znajduje się nad wodą wewnątrz żeremia. Na szczycie żeremia, luźniej ułożone gałęzie tworzą szyb wentylacyjny. W miejscach, gdzie brzeg jest wystarczająco wysoki bobry kopią nory złożone z systemu korytarzy i kilku lub nawet kilkunastu nor położonych na różnych poziomach. Główne wejście do nory znajduje się pod wodą, na brzegu natomiast umieszczone są ujścia kanałów wentylacyjnych. Bobry bardzo dbają aby poziom wody nie opadł i nie odsłonił wejścia do ich schronienia i m.in. dlatego budują tamy. To niestety często rodzi konflikty z miejscowymi rolnikami, którym spiętrzona woda zalewa łąki i pola uprawne. Rolnicy, choć nie wolno tego robić, rozbierają tamy. Dla bobrów jest to jednak kwestia życia i śmierci gdyż podwodne wejścia chronią je przed drapieżnikami dlatego potrafią taką tamę odbudować w ciągu jednej nocy.

Kozica jest stosunkowo niedużym ssakiem kopytnym, krępym, mocno zbudowanym, trochę podobnym do kozy domowej. Samce kozicy są większe od samic. Masa ciała dorosłych samców wynosi 20–48 kg, a samic 18–40 kg. Warto tutaj zwrócić uwagę, że podane zakresy są dość szerokie co wynika ze znacznych wahań masy ciała kozicy w ciągu roku. Najwyższą masę zwierzęta osiągają jesienią kiedy zgromadzą na zimę zapasy tłuszczu. Długość ciała kozicy dochodzi do 110–135 cm, a wysokość w kłębie do 70–85 cm.

Głowa kozicy jest niewielka z czarnymi nozdrzami, dużymi oczami o brązowej tęczówce oraz ze stosunkowo długimi uszami. Zarówno samce jak i samice posiadają smukłe, u podstawy proste natomiast na szczycie hakowato zagięte do tyłu rogi zwane hakami (do 25 cm długości), które są osadzone względem głowy prostopadle i najczęściej czarne, rzadziej popielate. Tuż za nimi znajdują się parzyste gruczoły, służące do znakowania terytorium. Ogon jest krótki, z włosami osiąga zaledwie do 10 cm długości. Nogi są silne i mocno umięśnione, zaopatrzone w duże, dobrze przystosowane do poruszania się w skalistym terenie racice: (…) brzegi racic są twarde i zabezpieczają przed poślizgnięciem się na lodzie i śniegu, miękka i elastyczna część środkowa racic przylega ściśle do gładkich skał, a fałd skóry rozpięty między piętkami racic zapobiega zapadaniu się w śniegu i błocie (Zięba i Krzan, 2010). U kozicy występuje dymorfizm płciowy. Samce są większe i cięższe, posiadają masywniejsze i mocniej zakrzywione rogi oraz w okolicy moczowo-płciowej charakterystyczny pędzel (Gąsienica-Byrcyn, 2004).

Kozica posiada dwuwarstwową okrywę włosową. Pierwszą warstwę stanowią włosy długie, a drugą delikatne białosiwe włosy wełniste. Ubarwienie ciała kozicy jest dość zmienne i uzależnione od pory roku. Latem jest jaśniejsze, dominuje kolor szarobrązowy lub płoworudy. Wzdłuż grzbietu biegnie pręga czarnych, dłuższych włosów, stroszonych w razie zaniepokojenia zwierzęcia. Szata zimowa jest ciemniejsza, czarna z ciemnobrązowym odcieniem. Pysk, policzki, podgardle, brzuch i pośladki są białe lub białożółte. Bardzo charakterystycznie ubarwiona jest głowa kozicy: na jasnym tle widoczne są bardzo kontrastowe, biegnące symetrycznie po bokach głowy od nozdrzy do nasady uszu pasy czarnych włosów. Kozice linieją (czyli zmieniają sierść) dwa razy w roku. Futro zimowe jest długie i gęste, natomiast letnie owłosienie jest krótkie. Wymiana sierści z zimowej na letnią ma miejsce na przełomie czerwca i lipca, natomiast z letniej na zimową na przełomie września i października (Pęksa, 2009).

Kozica jest gatunkiem terytorialnym, żyje w stadach zwanych kierdelami, które liczą od 5 do 15 osobników. Trudne warunki atmosferyczne powodują, że czasem mniejsze grupy kozic łączą się przejściowo w większe stada, mogące liczyć nawet do 40 osobników. Kierdel tworzą kozy z tegorocznymi koźlętami oraz młode samce w wieku do 3 lat. Dorosłe, starsze samce żyją zwykle samotnie, a młodsze tworzą grupy składające się zwykle z 2 do 4 osobników. Kierdelowi przewodzi najsilniejsza i najbardziej doświadczona samica, najczęściej prowadząca młode. Od jej doświadczenia zależy czy stado przetrwa surową zimę i czy uda mu się uniknąć różnych niebezpieczeństw jak drapieżniki czy upadki z dużej wysokości.

Ruja czyli okres godowy u kozicy trwa od końca października do grudnia. W czasie rui do stad kóz przyłączają się samce. Ciąża trwa około 170 dni w związku z czym młode osobniki przychodzą na świat od końca kwietnia do początku czerwca. Koza rodzi najczęściej jedno, rzadziej dwa koźlęta, które po kilku godzinach potrafią już podążać za matką. Przez pierwsze dwa tygodnie żywią się wyłącznie mlekiem matki, a potem stopniowo przechodzą na pokarm roślinny, ale mlekiem są karmione jeszcze do pierwszej zimy. Pozostają przy matce około półtora roku a nawet dłużej.

Kozice prowadzą dzienny tryb życia, ze szczytem aktywności wcześnie rano i wieczorem w lecie lub w godzinach popołudniowych w zimie. Są roślinożerne, a w ich diecie znajduje się około 120 gatunków roślin (drzewa, krzewy, krzewinki, trawy, byliny, mchy i porosty). Latem w ich jadłospisie znajdziemy głównie trawy i byliny (stanowiące nawet do 85% pokarmu). Zimą pożywienie jest często wygrzebywane spod śniegu, wciąż dominują w nim trawy i byliny ale kozice zjadają również dużo krzewinek np. borówkę czarną oraz porostów np. chrobotka reniferowego (po około 30%), włączają też do swojej diety drzewa i krzewy m.in. świerk, jarzębinę i kosodrzewinę.

Żmija posiada krępe ciało oraz płaską, sercowatą, zaokrągloną z przodu głowę wyraźnie oddzieloną od reszty ciała. Ogon jest krótki. Źrenica oka pionowa. Skóra, podobnie jak u innych gadów, wbrew obiegowej opinii jest sucha i pokryta zrogowaciałym nabłonkiem chroniącym przed utratą wody. Dymorfizm płciowy (różnice między samcem i samicą) jest słabo zaznaczony. Samice są zwykle mniej kontrastowo ubarwione od samców i dorastają średnio do około 80 cm, natomiast samce osiągają około 70 cm długości. Zdarzają się jednak osobniki nawet o długości 120 cm. Żmija zygzakowata jest gatunkiem jadowitym, jej zęby jadowe są silnie rozwinięte, ruchome i posiadają w środku kanaliki jadowe. Ubarwienie u tego gatunku jest bardzo zmienne. Najczęściej można spotkać osobniki miedzianobrązowe, szarobrązowe oraz srebrzystoszare z ciemniejszym zygzakiem biegnącym wzdłuż grzbietu. Zygzak jest słabiej widoczny u samic natomiast u samców jest wyraźniejszy (ciemnobrązowy, czarny). Spotykana jest również odmiana melanistyczna (czarna) bez widocznego zygzaka ale rzadko i częściej w górach niż na nizinach.

Żmija prowadzi dzienny tryb życia. Jej pożywieniem są przede wszystkim drobne gryzonie, małe ssaki owadożerne, rzadziej płazy, jaszczurki, ptasie jaja i bezkręgowce. Żmija polując zabija swoje ofiary wbijając w nie zęby jadowe i wpuszczając jad. W trakcie okresu godowego (koniec kwietnia, początek maja) samce toczą bezkrwawe walki przypominające zapasy. Żmija jest jajożyworodna, młode (5–18) rodzą się w sierpniu i wrześniu. Żmija zimuje gromadnie pod korzeniami drzew, w wykrotach, w norach w ziemi, w stogach siana. W sen zimowy zapada w październiku, w górach odpowiednio wcześniej.

Żmija zygzakowata chętnie wygrzewa się na słońcu dlatego podczas spacerów i górskich wędrówek warto w nasłonecznionych miejscach patrzeć pod nogi, a także dokładnie sprawdzać otoczenie zanim usiądziemy na odpoczynek. Najlepiej jest też na wycieczki w teren, na jagody, czy grzybobranie ubierać wysokie buty za kostkę. Istotne jest też poinformowanie dzieci aby nie zbliżały się do napotkanych węży oraz zaznajomienie się z zasadami pierwszej pomocy w razie ukąszenia. Psy najłatwiej chronić trzymając je na smyczy. W razie zauważenie żmii należy pozostawić ją w spokoju i się oddalić. Na widok ludzi żmija w pierwszej kolejności stara się uciec ale jeżeli podejdziemy zbyt blisko staje się agresywna i próbuje się bronić. Atakuje tylko w przypadku drażnienia jej, przy próbach złapania lub w razie przypadkowego nadepnięcia bądź naciśnięcia. Jad tego gada jest umiarkowanie niebezpieczny. Szczególnie groźny jest jednak dla osób uczulonych, dzieci i osób w podeszłym wieku. Bardzo dużo zależy też od ilości wstrzykniętego jadu. Według rożnych źródeł od 20% do nawet 50% ugryzień to tzw. ugryzienia jałowe czyli bez wstrzyknięcia jadu. Z informacjami na temat pierwszej pomocy w razie ukąszenia przez żmiję zygzakowatą można się zapoznać m.in. tutaj oraz tutaj.

Głowacz białopłetwy jest niewielką rybą dorastającą maksymalnie do 15–17 cm długości. Jego ciało ma kształt maczugowaty i jest spłaszczone grzbietobrzusznie co stanowi przystosowanie do przydennego trybu życia w wodach płynących. Ryba posiada dużą i trójkątną głowę z szerokim pyskiem, dwie płetwy grzbietowe, duże wachlarzowate płetwy piersiowe, małe płetwy brzuszne, płetwę odbytową o długości i kształcie podobnym jak druga płetwa grzbietowa oraz zaokrągloną płetwę ogonową. Ubarwienie głowacza ma charakter kryptyczny i umożliwia mu wtopienie się w podłoże. Jest najczęściej szarobrązowe z ciemniejszymi, nieregularnymi poprzecznymi plamami na grzbiecie oraz bokach. Płetwy posiadają poprzeczne paski przebiegające wzdłuż promieni. Skóra nie jest pokryta łuskami.

Głowacz białopłetwy jest rybą krótkowieczną, żyjącą w warunkach naturalnych około 4–5 lat i uzyskującą dojrzałość płciową w drugim lub trzecim roku życia. Nie odbywa długich migracji na tarło, które ma miejsce wczesną wiosną w pobliżu żerowisk. Samica przykleja ikrę do kamienia, na sklepieniu przygotowanego przez samca gniazda. Samiec polewa ikrę mleczem, a następnie opiekuje się potomstwem często pochodzącym od różnych samic.

Głowacz białopłetwy prowadzi mało aktywny i przydenny tryb życia. W ciągu dnia pozostaje w ukryciu, żerowanie rozpoczyna dopiero o zmierzchu. Poluje głównie na larwy owadów (jętek, chruścików, widelnic) oraz na kiełże.

Kumak górski jest niewielkim płazem bezogonowym (do 6 cm długości), bardzo podobnym do występującego na niżu kumaka nizinnego. Dorosłe osobniki kumaków przypominają z wyglądu małą ropuchę. Ciało kumaków jest grzbietobrzusznie spłaszczone, głowa płaska, a pysk zaokrąglony. Źrenica oka ma kształt serca lub trójkąta z wierzchołkiem skierowanym ku dołowi. Skóra kumaka górskiego jest na grzbiecie szorstka z powodu występowania na brodawkach kolców rogowych (u kumaka nizinnego brak kolców i w związku z tym skóra jest gładka). Ubarwienie grzbietu jest zmienne, brązowawe z zielonym odcieniem, szarozielone lub oliwkowe. Zazwyczaj widoczne są na tym tle ciemniejsze plamki. Ubarwienie brzusznej strony ciała pomaga odróżnić kumaka górskiego od nizinnego. Kumak górski po brzusznej stronie na niebieskawym lub granatowym tle, na którym są widoczne nierównomiernie rozmieszczone małe, jasne, niewyraźne punkty, posiada duże żółte lub pomarańczowe plamy zlewające się ze sobą i pokrywające znaczną część brzucha i spodniej strony kończyn. Końce palców zarówno przednich jak i tylnych kończyn są żółte. U kumaka nizinnego żółte plamy są znacznie mniejsze, nie zlewają się ze sobą i pokrywają mniej niż 50% powierzchni brzucha. Dymorfizm płciowy widoczny jest w zasadzie tylko w okresie godowym. U samców na nogach pojawiają się wtedy ciemno zabarwione modzele godowe będące skupiskami rogowych kolców. Modzele godowe ułatwiają samcom uchwycenie samicy (tzw. ampleksus, patrz ciekawostki).

Kumak górski jest gatunkiem ciepłolubnym, po śnie zimowym pierwsze osobniki pojawiają się gdy temperatura powietrza przekroczy 15^oC, a temperatura wody 10^oC, co zazwyczaj ma miejsce w kwietniu. Gatunek ten przeważającą część życia spędza w wodzie ale zimuje na lądzie. Samiec kumaka górskiego (w przeciwieństwie do kumaka nizinnego) nie posiada rezonatorów dlatego jego głos godowy jest cichy i słyszany tylko z niewielkiej odległości. W okresie godowym samiec obejmuje samicę u nasady tylnych nóg. Gody i składanie jaj mają miejsce kilka razy w okresie od maja do początku sierpnia. Jaja składane są w postaci małych, luźnych kłębów wśród roślinności lub na dnie zbiornika wodnego. Rozwój jaj i kijanek jest uzależniony od temperatury otoczenia. Metamorfoza kijanek następuje po około 60–75 dniach od wylęgnięcia się z jaj. Zdarza się, że kijanki nie zdążą przejść przeobrażenia i zimują co jednak bardzo często kończy się śmiercią. Młode osobniki po metamorfozie opuszczają zbiornik, w którym przyszły na świat i migrują w poszukiwaniu nowego zbiornika wodnego. Co może zaskoczyć wiele osób, kumak jest gatunkiem stosunkowo długowiecznym żyjącym nawet kilkanaście lat.

Wieloletnia roślina zielna przypominająca wyglądem pokrzyk wilczą jagodę. Dorasta do około 60 cm wysokości. Łodygi nagie, mięsiste i słabo rozgałęzione. Liście duże do 18 cm długości i całobrzegie. Kwiaty pojedynczo zwisają na szypułkach. Kielich zielony, ząbkowany. Korona do 25 mm długości, z zewnątrz lśniąco-brązowa, wewnątrz oliwkowozielona. Jej kształt dobrze opisuje słowo – rurkowatodzwonkowata ponieważ wygląda jak rozszerzająca się ku dołowi, rureczka na dole niemal równo obcięta (porównaj z kwiatami pokrzyku wilczej jagody). Owocem jest kulista torebka otwierająca się wieczkiem i zawierająca żółtobrunatne nasiona. Lulecznica kwitnie wiosną w okresie od kwietnia do maja.

Krokus jest rośliną wieloletnią. Wczesną wiosną (marzec–kwiecień, czasami nawet luty), często jeszcze pomiędzy płatami śniegu, z podziemnej bulwy rozwija się pojedynczy, duży kwiat średnicy od 2,5 do 5 cm. Podziemna bulwa jest spiżarnią, w której poprzedniego roku zostały zgromadzone składniki pokarmowe umożliwiające tak wczesny wiosenny rozwój kwiatów. Odżywcze walory bulw doceniają również dziki, które w ich poszukiwaniu, często rozkopują duże powierzchnie górskich polan. Co ciekawe kwiat krokusa wyrasta bezpośrednio z ziemi, w której pozostaje zagłębiona dolna część słupka wraz z zalążnią. W razie niekorzystnych warunków, na przykład opadów śniegu, kwiat szczelnie się zamyka i w ten sposób może przetrwać nawet kilkanaście dni. Kwiaty zamykają się też każdego wieczora i otwierają rano. Kilka długich, wąskich, lśniących liści odziomkowych z białym paskiem biegnącym przez środek rozwija się dopiero kiedy kwiaty kończą kwitnienie. Liście zaczynają zasychać pod koniec czerwca. Fioletowoliliowy (lub rzadziej biały) nie zróżnicowany na kielich i koronę kwiat rozpoznaje niemal każdy. Jak jednak wyglądają owoce krokusa? To wysuwająca się z ziemi na wydłużającej się szypułce, niepozorna, brunatna torebka z licznymi nasionami.

Śnieżyca wiosenna jest niewielką rośliną wieloletnią, o wysokości do 30 cm. Zakwita bardzo wcześnie (marzec, kwiecień). Z kulistej cebuli wyrastają 1 lub 2 bezlistne łodygi oraz 2, 3 lub rzadko 4 liście odziomkowe. Liście są żywozielone, równowąskie, szerokości do 13 mm. Dzwonkowate, wonne kwiaty (długości około 3 cm) zwieszają się pojedynczo (rzadziej podwójnie) na szczycie łodygi. Okwiat nie jest zróżnicowany na kielich i koronę, posiada 6 białych działek z żółtozieloną plamką blisko szczytu. Kwiaty są owadopylne. Owocem jest mięsista, kulistawa, żółtozielona torebka. Oprócz nasion, śnieżyca może się też rozmnażać przez wytwarzane pod ziemią cebule przybyszowe.

Śnieżyczka przebiśnieg jest niewielką rośliną wieloletnią, o wysokości do 30 cm. Rosnąc może tworzyć mniejsze i większe kępy. W Polsce jest jedną z najwcześniej zakwitających roślin (luty, marzec, w zależności od wysokości n.p.m.). Nazwa „przebiśnieg” bardzo do niej pasuje ponieważ często można ją obserwować jak „przebija się” przez płaty zalegającego jeszcze śniegu. Pęd kwiatowy oraz 2 lub 3 liście odziomkowe wyrastają z podziemnej cebuli. Liście są sinozielone, równowąskie, szerokości do 1 cm, krótsze od pędu kwiatowego. Dzwonkowate, pachnące kwiaty (długości około 3 cm) zwieszają się pojedynczo na szczycie łodygi. Okwiat nie jest zróżnicowany na kielich i koronę, posiada 6 białych działek – 3 wewnętrzne z zieloną plamką na szczycie są znacznie krótsze od 3 zewnętrznych. Kwiaty są owadopylne i zapylane przez pszczoły. Owocem jest mięsista, żółtozielona torebka. Wewnątrz znajduje się do 15 białawych nasion posiadających elajosomy (ciałka mrówcze) i rozsiewanych przez mrówki. Nasiona kiełkują jesienią tego samego roku ale młode rośliny zakwitają po raz pierwszy dopiero po kilku latach rozwoju. Oprócz nasion, przebiśnieg może się też rozmnażać przez wytwarzane pod ziemią cebule przybyszowe.

Salamandra plamista jest największym w Polsce płazem ogoniastym o długości dochodzącej zwykle do ok. 20 cm, a wyjątkowo nawet do ok. 30 cm. Jej ciało jest krępe, głowa szeroka i płaska, pysk zaokrąglony, a ogon walcowaty i krótszy od reszty ciała. Oczy są wypukłe, z okrągłymi źrenicami. Po obu stronach głowy znajdują się duże parotydy (gruczoły przyuszne, gruczoły jadowe skupione w okolicy zaocznej po obu stronach głowy). Skóra jest gładka, błyszcząca i pokryta licznymi brodawkami. Kontrastowe ubarwienie, czarne z nieregularnymi, dużymi, żółtymi lub żółtopomarańczowymi plamami lub pasami, pełni funkcje odstraszające i informuje potencjalnych napastników, że dany osobnik jest toksyczny. Układ plam jest inny u każdego osobnika. Spotykane, choć bardzo rzadko, są osobniki całkowicie czarne lub białe. Ubarwienia godowego brak. Dymorfizm płciowy (różnice w wyglądzie samców i samic) jest słabo zaznaczony. Samice są bardziej krępe od samców, samce natomiast mają zgrubiały u nasady ogon. Samce i samice nie różnią się ubarwieniem.

Gody mają miejsce jesienią na lądzie co jest zjawiskiem wyjątkowym wśród polskich płazów, odbywających zwykle gody wiosną w wodzie. Salamandra jest jajożyworodna co również jest niespotykane u innych polskich gatunków płazów. Rozwój larw zachodzi w jajowodach. Młode o długości ok. 3 cm, w liczbie nawet do 50, przychodzą na świat w kilku miotach wiosną (od marca do czerwca). Samica rodzi je w czystej, płynącej, płytkiej wodzie (np. na brzegu potoku) ryzykując utonięcie gdyż, w przeciwieństwie do larw, nie potrafi pływać. Młode rodzą się z rozwiniętymi dwoma parami nóg, skrzelami oraz ogonem. Są drapieżne i bardzo żarłoczne. Wyglądem przypominają larwy traszek. Żywią się drobnymi bezkręgowcami: skorupiakami, skąposzczetami, owadami. Po przeobrażeniu, które zwykle następuje po osiągnieciu ok 5 cm długości, wychodzą na ląd. Dojrzałość płciową osiągają po 3–4 latach. Średnio salamandry plamiste na wolności żyją około 10 lat (w niewoli nawet dwa razy dłużej).

Salamandra plamista prowadzi samotniczy, lądowy i skryty tryb życia. Żeruje głównie po deszczu i wieczorem. Jest powolna dlatego jej zdobyczą są zazwyczaj niezbyt szybkie bezkręgowce np. ślimaki.

Zimowit jesienny jest rośliną wieloletnią o wysokości średnio do 20 cm z jajowatą, brunatną bulwą w twardej łupinie. Posiada dość osobliwy cykl życiowy. Delikatne, liliowobiałe, rzadziej białe kwiaty, wyrastające wprost z bulwy (bez łodygi i liści), pojawiają się dopiero późnym latem i jesienią (od sierpnia do października). Z jednej bulwy wyrasta od 1 do 3 stosunkowo dużych (do 20 cm długości) kwiatów posiadających 6 działek, 6 pręcików oraz słupek z trzema długimi szyjkami i co niezwykłe, z zalążnią zagłębioną w ziemi! Pyłek do zalążni dociera dopiero po kilku miesiącach od zapylenia (w zimie) i nasiona rozwijają się pod ziemią. Na wiosnę z bulwy wyrasta krótki pęd z dwoma lub trzema długimi, sztywnymi, lancetowatymi liśćmi podobnymi do liści tulipana. Skrywają one pomiędzy sobą, twardą, zieloną torebkę nasienną (3–4 cm długości) z czarnymi nasionami, która otwiera się pękając do połowy na trzy części. Następnie liście zasychają (w czerwcu już często nie ma po nich śladu) i roślina przechodzi w okres letniego spoczynku, po którym jesienią ponownie zakwita. Ponadto zimowit rozmnaża się również generatywnie za pomocą bulw.