Boimka dwurzędowa

Gromada: Rośliny naczyniowe (Tracheophyta)

Klasa: Magnoliopsida

Rząd: Wiechlinowce, trawowce, plewowce (Poales)

Rodzina: Wiechlinowate (Poaceae)

Roślina nie jest objęta w Polsce ochroną gatunkową ale cała krajowa populacja znajduje się w granicach Tatrzańskiego Parku Narodowego.

Boimka dwurzędowa jest gatunkiem górskim i endemitem europejskim występującym na terenie gór środkowej Europy w tym Karpat oraz Alp. W Polsce jedyne naturalne stanowiska tego gatunku znajdują się w Tatrach powyżej regla górnego, w piętrach subalpejskim, alpejskim i subniwalnym gdzie boimka jest rośliną pospolitą.

Boimka dwurzędowa rośnie w wysokogórskich murawach, na półkach i w załomach skalnych, na podłożu ubogim w węglan wapnia. Typowo wysokogórskie warunki klimatyczne charakteryzują się m.in. bardzo niską średnią temperaturą roczną (poniżej 2oC), dużymi sumami opadów (przeważnie znacznie ponad 1000 mm rocznie), silnymi wiatrami oraz krótkim okresem wegetacyjnym skróconym nawet do zaledwie kilku tygodni! Ponadto w najbardziej stromych miejscach praktycznie brak gleby i tam roślinność wykształca się wyłącznie na półkach i w załomach skalnych. W bardziej wypłaszczonych miejscach warstwa gleby też nie jest duża i wynosi od kilku do kilkunastu centymetrów. Oprócz problemów z zakotwiczeniem się w podłożu oraz brakiem substancji odżywczych, przy tak cienkiej warstwie gleby, mimo wysokich opadów, występują okresowe problemy z wodą ponieważ nie ma jej co magazynować. Dlatego, co może zaskakiwać przy rocznej sumie opadów wynoszącej ponad 1000 mm, to wykształcenie się u roślin wysokogórskich przystosowań do magazynowania wody oraz odporności na suszę.

Boimka dwurzędowa w Polsce rośnie na terenie parku narodowego jednakże w wielu miejscach siedlisko, w którym występuje poddane jest silnej presji turystycznej prowadzącej do niszczenia całych płatów muraw (np. rejon Kasprowego Wierchu, rejon Czerwonych Wierchów). Dodać należy, że proces regeneracji muraw tego typu trwa bardzo długo.

Murawy wysokogórskie należą do siedlisk bardzo wrażliwych na wszelkie zmiany warunków środowiskowych dlatego poważnie może im zagrozić ocieplanie się klimatu, które w rejonach górskich prowadzić będzie do podnoszenia się pięter roślinnych i co za tym idzie zaniku pięter najwyżej położonych wraz ze związanymi z nimi siedliskami.

Zbiorowiska, które współtworzy boimka dwurzędowa, reprezentujące wysokogórskie murawy acidofilne, jako jedne z nielicznych w kraju mają najczęściej charakter pierwotny. Z tego powodu najlepszą formą ich ochrony jest ochrona bierna. W niektórych miejscach tereny, na których występuje boimka (zwłaszcza w piętrze kosodrzewiny czyli subalpejskim) były w przeszłości użytkowane pastersko i wytworzyły się tam zbiorowiska półnaturalne, które obecnie mogą zarastać.

Boimka dwurzędowa jest rośliną wieloletnią o wysokości od 10 do 30 cm. Tworzy gęste, niewysokie zbite kępy umożliwiające przetrwanie trudnych warunków środowiskowych panujących na dużych wysokościach, na których występuje. Kępę tworzą liczne, szarozielone, zwinięte, cienkie liście oraz dłuższe od nich źdźbła (łodygi), na których rozwijają się pojedyncze kwiatostany. Kwiatostany o długości 10–15 mm są gęste, zbite i złożone z kłosków stojących w dwóch rzędach (stąd nazwa rośliny) po obu stronach osi. Każdy kłosek buduje 3–5 kwiatów. Owocem jest ziarniak czyli suchy, niepękający, charakterystyczny dla traw owoc będący jednonasienną niełupką.

Boimka kwitnie od lipca do sierpnia. Jest owadopylna co znacznie ułatwia zapylenie na dużych wysokościach gdzie często wieje wiatr natomiast owadów zapylających jest niewiele. Nasiona dojrzewają we wrześniu. Roślina jest bardzo odporna na panujące w górach trudne warunki klimatyczne.

• Warto podkreślić, że murawy wysokogórskie to niezwykle cenne zbiorowiska o bardzo niewielkim zasięgu, w których obok boimki występuje szereg wysokogórskich gatunków roślin, których występowanie w Polsce jest ograniczone tylko do Tatr, wśród nich odnajdziemy endemity, relikty oraz gatunki znajdujące się na czerwonej liście gatunków zagrożonych.
• Boimka dwurzędowa występuje w wysokogórskich murawach acydofilnych hal i połonin w Karpatach będących dominującym typem zbiorowisk na zboczach i grzbietach piętra alpejskiego w bezwapiennych rejonach Karpat Zachodnich oraz na niewielkich powierzchniach w najwyższych położeniach Bieszczadów Zachodnich (Kozak i in., 2012). Siedlisko to zgodnie z klasyfikacją Komisji Europejskiej nosi numer 6150-1 i jest jednym z siedlisk znajdujących się w tzw. dyrektywie siedliskowej, dla których tworzone są obszary Natura 2000. W Polsce, jak już wiemy, boimka rośnie tylko w Tatrach gdzie najczęściej tworzy bardzo charakterystyczny dla piętra alpejskiego zespół boimki i situ skuciny. To właśnie sit skucina przebarwiając się jesienią na rudo nadaje murawom charakterystyczny rdzawoczerwony kolor, od którego swoją nazwę wzięły Czerwone Wierchy w Tatrach.
• Boimka dwurzędowa jako roślina wyjątkowo dobrze znosząca skrajnie trudne warunki siedliskowe jest też składnikiem muraw acydofilnych piętra subniwalnego Tatr (6150-2). Są to skrajnie wysokogórskie, występujące w najwyższych partiach Tatr Wysokich (powyżej 2100–2300 m n.p.m.) zbiorowiska o mniej zwartej runi w porównaniu do muraw acydofilnych rosnących w piętrze alpejskim. Na stromych zboczach i półkach skalnych rozwija się zespół boimki, natomiast w miejscach bardziej wypłaszczonych, z grubszą warstwą gleby zbiorowisko boimki i goryczki przeźroczystej (Gentiana frigida) (Kozak i in., 2012).

1. Snowarski, M., 2000–2022: Atlas roślin Polski, https://atlas-roslin.pl/, dostęp 02.10.2023 r.

2. Kozak, M., Kozłowska, K., Mróz, W., 2012: Wysokogórskie murawy acydofilne (Juncion trifidi) i bezwapienne wyleżyska śnieżne (Salicion herbaceae) W: Mróz, W. (red.). Monitoring siedlisk przyrodniczych. Przewodnik metodyczny. Część II. GIOŚ, Warszawa, s. 282 –298, https://siedliska.gios.gov.pl/images/, dostęp 02.10.2023 r.

3. Oreochloa disticha (Wulfen) Link W: Plants of the World online. Royal Botanic Gardens, Kew, dostęp 30.09.2023 r.

4. Piękoś-Mirkowa, H., Mirek, Z., 2007: Rośliny Górskie. Flora Polski. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa, s. 252.

5. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000, Dz.U. 2010 nr 77 poz. 510, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20100770510, dostęp 05.11.2022 r.