Sit skucina

Gromada: Rośliny naczyniowe (Tracheophyta)

Klasa: Magnoliopsida

Rząd: Wiechlinowce, trawowce, plewowce (Poales)

Rodzina: Sitowate (Juncaceae)

Roślina nie jest objęta w Polsce ochroną gatunkową. Na światowej czerwonej liście IUCN nie jest uwzględniona.

Sit skucina występuje w Północnej Europie oraz w górach środkowej i południowej Europy, na Grenlandii, na Syberii, a także w Ameryce Północnej. W Polsce jedyne naturalne stanowiska tego gatunku znajdują się w Karkonoszach, w Tatrach i na Babiej Górze. Rośnie masowo w piętrze alpejskim, często w piętrach subalpejskim i subniwalnym (turniowym), bardzo rzadko w reglu górnym.

Sit skucina występuje w wysokogórskich murawach, na półkach i w załomach skalnych, na podłożu ubogim w węglan wapnia. Murawy wysokogórskie tworzą zwarte darnie lub charakteryzują się strukturą kępkową. Dominują w nich gatunki jednoliścienne (sit, trawy, turzyce). W dolnej części piętra alpejskiego murawy stopniowo przechodzą w zarośla kosodrzewiny, natomiast ponad piętrem alpejskim, w piętrze subniwalnym (turniowym) rozluźniają się i tworzą rozproszone płaty i kępki na półkach skalnych.

Występowanie muraw wysokogórskich jest ściśle uwarunkowane specyficznymi warunkami panującymi na dużych wysokościach w górach, które charakteryzują się m.in. bardzo niską średnią temperaturą roczną (poniżej 2^oC), dużymi sumami opadów (przeważnie znacznie ponad 1000 mm rocznie), silnymi wiatrami, krótkim okresem wegetacyjnym (skróconym nawet do zaledwie kilku tygodni!), długim zaleganiem pokrywy śnieżnej, a także niewielką warstwą gleby, która nie jest w stanie zmagazynować większej ilości wody ani substancji odżywczych.

Sit skucina w Polsce rośnie na terenach objętych ochroną w ramach parków narodowych (Karkonoski PN, Tatrzański PN i Babiogórski PN) jednakże w wielu miejscach siedlisko, w którym występuje poddane jest silnej presji turystycznej prowadzącej do niszczenia całych płatów muraw (np. w Tatrach w rejonie Kasprowego Wierchu czy w rejonie Czerwonych Wierchów). Dodać należy, że proces regeneracji muraw tego typu trwa bardzo długo.

Murawy wysokogórskie należą do siedlisk bardzo wrażliwych na wszelkie zmiany warunków środowiskowych dlatego poważnie może im zagrozić ocieplanie się klimatu, które w rejonach górskich prowadzić będzie do podnoszenia się pięter roślinnych i co za tym idzie zaniku pięter najwyżej położonych wraz ze związanymi z nimi siedliskami.

Zbiorowiska, które współtworzy sit skucina, reprezentujące wysokogórskie murawy acidofilne, jako jedne z nielicznych w kraju mają często charakter pierwotny. Z tego powodu najlepszą formą ich ochrony jest ochrona bierna. W niektórych miejscach tereny, na których występuje sit (zwłaszcza w piętrze kosodrzewiny czyli subalpejskim) były w przeszłości użytkowane pastersko i wytworzyły się tam zbiorowiska półnaturalne, które obecnie mogą zarastać.

Murawy wysokogórskie występujące po polskiej, czeskiej i słowackiej stronie najwyższych partii Sudetów i Karpat stanowią spójny system ekologiczny i do ich skutecznej ochrony konieczna jest współpraca międzynarodowa Polski, Słowacji i Republiki Czeskiej.

Sit skucina jest rośliną wieloletnią, o wysokości do 30 cm, posiadającą pełzające kłącze i tworzącą gęste darnie umożliwiające przetrwanie trudnych warunków środowiskowych panujących na dużych wysokościach, na których występuje. Liczne, sztywne łodygi situ są gęsto skupione, bezlistne i dopiero pod kwiatostanem posiadają 3–4 rynienkowate, szydlaste liście, znacznie dłuższe od kwiatostanu. Kwiaty są drobne, niepozorne, ciemnobrunatne i skupione po 2–4.

Sit kwitnie w sierpniu. Jest wiatropylny co znacznie ułatwia zapylenie na dużych wysokościach gdzie często wieje wiatr natomiast owadów zapylających jest niewiele. Roślina jest bardzo odporna na panujące w górach trudne warunki klimatyczne.

• Warto podkreślić, że murawy wysokogórskie to niezwykle cenne zbiorowiska o bardzo niewielkim zasięgu, w których obok situ skuciny występuje szereg wysokogórskich gatunków roślin, których występowanie w Polsce jest ograniczone tylko do Tatr, Babiej Góry i Karkonoszy (a czasem nawet tylko do Tatr np. boimka dwurzędowa) wśród nich odnajdziemy endemity, relikty oraz gatunki znajdujące się na czerwonej liście gatunków zagrożonych.

• Sit skucina przebarwiając się jesienią na rudo nadaje murawom wysokogórskim charakterystyczny rdzawoczerwony kolor, od którego swoją nazwę wzięły Czerwone Wierchy w Tatrach.

• Sit skucina rośnie w wysokogórskich murawach acydofilnych hal i połonin, które stanowią naturalną, przewodnią formację roślinną piętra alpejskiego (halnego) i występują na podłożu bezwapiennym lub z niewielką ilością węglanu wapnia, w najwyższych pasmach górskich Karpat i Sudetów. Siedlisko to zgodnie z klasyfikacją Komisji Europejskiej nosi numer 6150 i jest jednym z siedlisk znajdujących się w tzw. dyrektywie siedliskowej, dla których tworzone są obszary Natura 2000.

1. Snowarski, M., 2000–2022: Atlas roślin Polski, https://atlas-roslin.pl/, dostęp 02.10.2023 r.

2. Kozak, M., Kozłowska, K., Mróz, W., 2012: Wysokogórskie murawy acydofilne (Juncion trifidi) i bezwapienne wyleżyska śnieżne (Salicion herbaceae) W: Mróz, W. (red.). Monitoring siedlisk przyrodniczych. Przewodnik metodyczny. Część II. GIOŚ, Warszawa, s. 282 –298, https://siedliska.gios.gov.pl/images/pliki_pdf/publikacje/pojedyncze_metodyki_dla_siedlisk/Wysokogrskie-murawy-acydofilne-Juncion-trifidi-i-bezwapienne-wyleyska-niene-Salicion-herbaceae.pdf, dostęp 02.10.2023 r.

3. Piękoś-Mirkowa, H., Mirek, Z., 2007: Rośliny Górskie. Flora Polski. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa, s. 251.

4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000, Dz.U. 2010 nr 77 poz. 510, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20100770510, dostęp 05.11.2022 r.