Śnieżyczka przebiśnieg

Gromada: Rośliny naczyniowe (Tracheophyta)

Klasa: Magnoliopsida

Rząd: Szparagowce (Asparagales)

Rodzina: Amarylkowate (Amaryllidaceae)

Roślina podlega w Polsce częściowej ochronie gatunkowej. Na światowej czerwonej liście IUCN posiada status NT (Near Thretened) czyli gatunek bliski zagrożenia. Śnieżyczka przebiśnieg jest również objęta dyrektywą siedliskową (załącznik V).

Środkowa i południowa Europa, Kaukaz, Azja Mniejsza. Występuje w Polsce południowej i środkowej, głównie w Karpatach i Sudetach. Największe stanowiska znajdziemy w Bieszczadach, Beskidach i na Dolnym Śląsku.

Występuje w różnych typach siedlisk, przede wszystkim w zbiorowiskach świeżych i wilgotnych lasów liściastych. W Karpatach rośnie, niekiedy masowo, głównie w dolnoreglowych buczynach oraz na polanach reglowych.

Podobnie jak w przypadku wielu innych gatunków uprawianych jako rośliny ozdobne, również śnieżyczka przebiśnieg jest zagrożona przez zbieranie kwiatów oraz wykopywanie roślin na naturalnych stanowiskach i ich sprzedaż bądź przenoszenie do ogrodów. Stanowiska tego gatunku mogą też być niszczone wskutek gospodarki leśnej np. podczas zrywki drewna.

Śnieżyczka przebiśnieg jest niewielką rośliną wieloletnią, o wysokości do 30 cm. Rosnąc może tworzyć mniejsze i większe kępy. W Polsce jest jedną z najwcześniej zakwitających roślin (luty, marzec, w zależności od wysokości n.p.m.). Nazwa „przebiśnieg” bardzo do niej pasuje ponieważ często można ją obserwować jak „przebija się” przez płaty zalegającego jeszcze śniegu. Pęd kwiatowy oraz 2 lub 3 liście odziomkowe wyrastają z podziemnej cebuli. Liście są sinozielone, równowąskie, szerokości do 1 cm, krótsze od pędu kwiatowego. Dzwonkowate, pachnące kwiaty (długości około 3 cm) zwieszają się pojedynczo na szczycie łodygi. Okwiat nie jest zróżnicowany na kielich i koronę, posiada 6 białych działek – 3 wewnętrzne z zieloną plamką na szczycie są znacznie krótsze od 3 zewnętrznych. Kwiaty są owadopylne i zapylane przez pszczoły. Owocem jest mięsista, żółtozielona torebka. Wewnątrz znajduje się do 15 białawych nasion posiadających elajosomy (ciałka mrówcze) i rozsiewanych przez mrówki. Nasiona kiełkują jesienią tego samego roku ale młode rośliny zakwitają po raz pierwszy dopiero po kilku latach rozwoju. Oprócz nasion, przebiśnieg może się też rozmnażać przez wytwarzane pod ziemią cebule przybyszowe.

• Śnieżyczkę przebiśnieg można pomylić, z należącą do tej samej rodziny amarylkowatych, śnieżycą wiosenną (Leucojum vernum). Pokrój roślin jest podobny ale po bliższym przyjrzeniu się kwiatom można szybko odróżnić od siebie te dwa gatunki. U przebiśniegów działki okwiatu są nierówne natomiast u śnieżycy wszystkie działki okwiatu są równe, z żółtozieloną plamką pod szczytem. Ponadto liście śnieżyczki przebiśnieg są szarozielone natomiast śnieżycy wiosennej żywozielone.
• Przebiśniegi są bardzo chętnie uprawiane jako rośliny ozdobne i obecnie posiadają różne odmiany ogrodowe.
• Śnieżyczkę przebiśnieg warto sadzić w parkach i ogrodach nie tylko ze względów estetycznych. Jak już wspomniano jest ona jedną z najwcześniej kwitnących w naszym kraju roślin i dzięki temu jest również jedną z pierwszych roślin, która dostarcza nektar i pyłek owadom zapylającym po przezimowaniu.
• Zawiera różne trujące alkaloidy. Niektóre z nich są wykorzystywane w medycynie m.in. w leczeniu chorób związanych z uszkodzeniem nerwów obwodowych. Surowcem zielarskim są wysuszone i sproszkowane cebule.