Świat Karpat - podręcznik do edukacji ekologicznej

Ptaki

Autor: Marek Brinzík
Recenzent: Tomáš Brinke

Aquila chrysaetos - orol skalny.pngW przypadku ptaków, ściany skalne i najwyższe szczyty górskie mogą być uważane za siedliska ekstremalne. Pomurnik (Tichodroma muraria) jest doskonale przystosowany do życia w środowisku skalnym, ze względu na kształt ciała i kolor, który pomaga mu wtopić się w otoczenie. Gniazduje na skałach i tam też poszukuje pożywienia, na które składają się bezkręgowce, przede wszystkim owady i pająki. Występuje głównie w wyższych partiach gór, do wysokości 1800 m n.p.m. Jest rzadkim mieszkańcem Karpat. Największa populacja (około 1000 par) żyje w Rumunii. W pozostałych krajach karpackich notuje się zaledwie kilkadziesiąt par. W czeskiej i węgierskiej części Karpat w ogóle się nie rozmnaża. (W polskich Karpatach jest to gatunek lęgowy ale skrajnie nieliczny. Całkowita populacja w 2011 r. była szacowana na około 5–10 par. Obecnie gniazduje wyłącznie w Tatrach. Do 2011 r. spotykano go również w Pieninach [przyp. red.]). W zimie pomurnika można znaleźć w takich miejscach jak kamieniołomy, skaliste wzgórza zamkowe, a czasem nawet miasta.

Innym rzadkim i zagrożonym gatunkiem karpackiej fauny jest nagórnik (Monticolla saxatilis) związany z biotopami skalnymi w górach. Największe populacje tego gatunku w Karpatach znajdują się w Rumunii i Ukrainie. (W Polsce nagórnik jest gatunkiem nieregularnie, skrajnie nielicznie lęgowym i przelotnym. Obecnie jednak jego gniazdowanie w polskiej części Karpat należy uznać za wątpliwe [przyp. red.]).

Płochacz halny (Prunella collaris) należy do mieszkańców najwyższych partii Karpat. Zasiedla ściany skalne z przylegającymi do nich alpejskimi łąkami do wysokości ok. 2400 m n.p.m. Największą populację w Karpatach można znaleźć w Rumunii. (W Polsce płochacz halny występuje jedynie w najwyższych partiach Sudetów i Karpat [przyp. red.]).

Oprócz wyżej wymienionych ptaków śpiewających, na terenach skalnych żyją również ptaki drapieżne. Prawdopodobnie najbardziej znanym i podziwianym drapieżnym ptakiem Karpat jest orzeł przedni (Aquila chrysaetos). Chociaż jego życie nie jest ograniczone wyłącznie do skalistego środowiska, często wykorzystuje je jako bezpieczne miejsce do gniazdowania. Jego pożywienie, które znajduje na przyległych górskich pastwiskach i łąkach, składa się z różnych gatunków ssaków i ptaków. Zimą, podobnie jak szereg innych ptaków drapieżnych, wyszukuje martwe zwierzęta, spełniając w ten sposób ważną funkcję sanitarną. W Karpatach najliczniejsze populacje występują w Rumunii i na Słowacji (ok. 200 par). (W Polsce w 2016 r. populację lęgową orła przedniego w Karpatach szacowano na około 27–30 par [przyp. red.]). Orzeł przedni zasługuje na uwagę i ścisłą ochronę, tym bardziej że od dziesięcioleci należy do gatunków intensywnie prześladowanych przez człowieka.

Sokół wędrowny (Falco peregrinus) również czuje się bezpiecznie na ścianach skalnych. Jest uważany za najszybszego ptaka na świecie. Podczas ataku może lecieć z prędkością ponad 300 km/h. W przeszłości, jego ogólnoeuropejska populacja była zagrożona z powodu stosowania pestycydów (takich jak DDT), które gromadziły się w ciałach ptaków drapieżnych znajdujących się na szczycie łańcucha pokarmowego. Dzięki zakazowi stosowania niektórych niebezpiecznych środków chemicznych, a także dzięki ścisłej ochronie, sokoły stopniowo powracają do miejsc, które wcześniej opuściły. (W polskiej części Karpat lęgi tego gatunku potwierdzono w ostatnich latach tylko w Tatrach i Pieninach gdzie cała populacja lęgowa szacowana jest na 4–6 par. Krajowa populacja sokoła wędrownego to około 15–20 par. Znacznie liczniej gatunek ten występuje na Słowacji gdzie w 2011 r. stwierdzono 150–180 par lęgowych [przyp. red.]).

Pobierz pełną wersję w PDF

Świat Karpat

Podręcznik do edukacji ekologicznej

Projekt współfinansowany

Projekt "Świat Karpat" jest dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego EOG 2014-2021 w ramach programu: „Środowisko, Energia i Zmiany klimatu”
Fundusze Europejskie