Siedliska
W Karpatach występuje duża różnorodność siedlisk łąkowych i murawowych wynikająca ze zróżnicowania warunków klimatycznych, bogactwa rzeźby terenu, różnego składu chemicznego oraz wilgotności podłoża, a także wpływu rolniczej działalności człowieka w tym nawożenia. Ze względu na panujące w tym regionie warunki pogodowe, zwierzęta domowe wypasa się zazwyczaj tylko sezonowo na PASTWISKACH. W zimie muszą być karmione w gospodarstwach, dlatego latem należy zgromadzić wystarczającą ilość siana na okres, w którym wypas nie jest możliwy. Z tego powodu ŁĄKI KOŚNE są stosunkowo często spotykane w całych Karpatach. Ponadto typowe w wielu miejscach jest połączenie koszenia i wypasu. Wypas po skoszeniu zapewnia umiarkowane nawożenie. Najlepsze przykłady łąk kośnych można znaleźć przede wszystkim na obszarach, gdzie nadal zachowała się tradycyjna gospodarka pastwiskowa, takich jak rumuńskie Karpaty.
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie powstały na żyznych glebach w wyniku wycięcia lasów liściastych i zagospodarowania tych terenów jako świeże łąki kośne, zwykle koszone dwa razy w roku i umiarkowanie nawożone. Skład gatunkowy tych łąk jest dość zróżnicowany i zależy m.in. od zasobności i wilgotności gleby, a także wysokości nad poziomem morza i stosowanych zabiegów gospodarczych. Do tego typu siedlisk należą, spotykane na niżu i w piętrze pogórza bujne łąki rajgrasowe zdominowane przez cenne dla rolników trawy pastewne takie jak: rajgras wyniosły (Arrhenatherum elatius), kupkówka pospolita (Dactylis glomerata), kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis), konietlica łąkowa (Trisetum flavescens), tymotka łąkowa (Phleum pratense) i inne. W celu uzyskania dużej ilości siana na tego typu łąkach stosowano intensywne nawożenie stąd trawom towarzyszy dużo gatunków azotolubnych roślin dwuliściennych np. barszcz łąkowy (Heracleum sphondylium).
W Karpatach, na polanach reglowych, do wysokości ok. 1350 m n.p.m., rozwinęły się żyzne reglowe łąki mieczykowo-mietlicowe. Łąki te były koszone raz w roku (koniec lipca, sierpień) na siano, czasem dodatkowo wiosną i jesienią krótko spasane. Ważne jednak, że były również nawożone przez skoszarowane na noc owce i bydło. Koszar (przenośną zagrodę) przesuwano i w ten sposób nawożono kolejne miejsca. Łąki mieczykowo-mietlicowe są bardzo bujne i odznaczają się bogatym składem gatunkowym. Dominują trawy np. mietlica pospolita (Agrostis capillaris) i kostrzewa czerwona (Festuca rubra agg.). Szczególnie obficie występują tutaj też przywrotniki (Alchemilla spp.). Jest to również siedlisko mieczyka dachówkowatego (Gladiolus imbricatus), masowo kwitnącego wczesną wiosną krokusa spiskiego (Crocus scepusiensis) oraz kwitnącego jesienią, mylonego czasem z krokusem, zimowita jesiennego (Colchicum autumnale).
Wyjątkowo bogate zbiorowiska wykształciły się w górach na skałach wapiennych. Przykładem jest umiarkowanie sucha, koszona raz w roku, czasem przepasana, ciepłolubna łąka pienińska występująca w reglu dolnym w Pieninach (i w znacznie zubożałej formie w Beskidzie Sądeckim i Gorcach). Charakteryzuje się dużą różnorodnością gatunkową, wieloma gatunkami ciepłolubnymi i kserotermicznymi oraz licznym występowaniem storczyków, a wśród nich podkolana białego (Platanthera bifolia), storczycy kulistej (Trausteinera glabosa), kukułki szerokolistnej (Dactylorhiza majalis).
Do najcenniejszych, półnaturalnych zbiorowisk Europy Środkowej i Polski należą bogate florystycznie zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, które rozwijają się na bardzo zróżnicowanym podłożu, w miejscach o zmiennym poziomie wód gruntowych w ciągu roku (wysokim wiosną i jesienią, niskim latem). Ich powstanie bywa efektem osuszenia torfowisk przejściowych lub niskich. Na wykształcenie łąk trzęślicowych ogromny wpływ miał specyficzny sposób użytkowania. Koszono je jesienią co kilka lat (3–5), zapewne gdy nie udały się zbiory siana z cenniejszych łąk, a ponadto praktycznie ich nie nawożono. Są to siedliska coraz rzadsze, ponieważ jako mało wydajne albo zostają porzucone albo zamienione na użytki zielone o większym znaczeniu gospodarczym. Oprócz stałego składnika jakim jest trawa trzęślica modra (Molinia caerulea), występują tam też m.in. kosaciec syberyjski (Iris sibirica), goryczka wąskolistna (Gentiana pneumonanthe), sierpik barwierski (Serratula tinctoria).
Na żyznych siedliskach, w których poziom wód gruntowych na wiosnę dochodzi na powierzchnię wykształciły się łąki ostrożeniowe – wilgotne łąki kośne z łanami kwitnącego na fioletowo, stosunkowo wysokiego, ostrożenia łąkowego (Cirsium rivulare). W siedlisku tym występują również m.in. rdest wężownik (Polygonum bistorta) oraz kwitnąca wczesną wiosną knieć górska (Caltha latea) zwana kaczeńcem. W miejscach mocno zawilgoconych pojawiają się łąki ziołoroślowe np. z wiązówką błotną (Filipendula ulmaria). W piętrach reglowych na podłożu wapiennym, w miejscach o całorocznym wysokim poziomie wód gruntowych bogatych w składniki odżywcze, rozwinęły się młaki górskie będące eutroficznymi torfowiskami niskimi. Są one najczęściej użytkowane kośnie (mokre łąki kośne) ale uważa się je za zbiorowiska naturalne. Występują tu między innymi kozłek całolistny (Valeriana simplicifolia) oraz liczne gatunki z rodziny ciborowatych (Cyperaceae) jak wełnianka szerokolistna (Eriophorum latifolium) i turzyce (Carex spp.). Wyjątkowo intrygującym gatunkiem jest owadożerny tłustosz zwyczajny (Pinguicula vulgaris). Oprócz torfowisk niskich spotykamy również torfowiska wysokie i przejściowe (patrz rozdział 3.3 Wodne i mokradłowe siedliska w Karpatach).
Murawy zalewowe są typowe dla obszarów zalewowych większych rzek, występują np. na żyznych mulistych osadach na kamieńcach rzek karpackich m.in. Dunajca. Murawy zalewowe użytkuje się gospodarczo – wypasa lub kosi. Typowym siedliskiem są intensywnie deptane i nawożone oraz nisko wyszczypywane przez gęsi tzw. gęsie pastwiska – z trawą mietlicą rozłogową (Agrostis stolonifera), żółtymi płatami kwitnącej wczesnym latem rzepichy leśnej (Rorippa sylvestris) oraz pięciornikiem gęsim (Potentilla anserina) o srebrzysto-zielonych liściach. Ważne gospodarczo są łąki kośne zdominowane przez wyczyńca łąkowego (Alopecurus pratensis). Miejsca narażone na długotrwałe zalewanie zajmują zbiorowiska szuwarowe zwykle zdominowane przez jeden gatunek np. turzycę zaostrzoną (Carex acuta), turzycę brzegową (Carex riparia), trzcinę pospolitą (Phragmites australis) lub mozgę trzcinowatą (Phalaris arundinacea).
Bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe rozwijają się na glebach ubogich powstałych po wykarczowaniu lasów lub zdegradowaniu łąk kośnych (koszenie i wypas przy braku wystarczającego nawożenia). W Beskidach występują zachodniokarpackie murawy bliźniczkowe, które na polanach reglowych zostały ukształtowane w wyniku gospodarki pasterskiej ale bez koszarzenia zwierząt. Naturalnie natomiast występują w piętrze subalpejskim tworząc mozaikę z kosodrzewiną. Murawa bliźniczkowa jest niska i dość zbita, dominuje w niej bliźniczka psia trawka (Nardus stricta) – stąd większość odmian tej murawy bywa nazywana psiarą. Z innych traw występują także: śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa), kostrzewa czerwona (Festuca rubra agg.) i tomka wonna (Anthoxanthum odoratum). Udział roślin dwuliściennych jest niewielki. W miejscach suchych o wyjątkowo ubogiej glebie pojawiają się płaty borówki brusznicy (Vaccinium vitis-idaea), wrzosu pospolitego (Calluna vulgaris) i jałowca pospolitego (Juniperus communis). Na brzegach podsuszonych torfowisk wysokich można spotkać tzw. mokrą psiarę.
Murawy bliźniczkowe tworzą zwykle mozaikę z innymi siedliskami m.in. wspomnianymi łąkami mietlicowo-mieczykowymi, w wilgotniejszych miejscach z łąką ostrożeniową, łąką ziołoroślową lub eutroficzną młaką górską, w silnie nawożonych miejscach, np. przy szałasach z łanami szczawiu alpejskiego (Rumex alpinus), a w wyżej położonych z borówczyskami.
Pastwiska z bliźniczką psią trawką występują na dużych obszarach w Karpatach, mimo że w Europie Zachodniej są stosunkowo rzadkie. Stało się tak, ponieważ rolnictwo w regionie karpackim nie było tak intensywne jak w zachodniej części Europy. W Karpatach nadal stosowane są tradycyjne techniki wypasu, które sprzyjają zachowaniu bogatych gatunkowo pastwisk. We wschodnich Karpatach, istnieją jeszcze np. pastwiska, na których pasą się półdzikie konie, bardzo rzadkie w innych częściach Europy. W ostatnich dziesięcioleciach liczba bydła i owiec znacznie się jednak zmniejszyła, w związku z czym wiele pastwisk zostało opuszczonych i obecnie jest w różnym stadium sukcesji zarastając powoli borówką czarną, krzewami i drzewami.
Jednym z najcenniejszych typów siedlisk na terenie Karpat są MURAWY KSEROTERMICZNE. Ich znaczenie jest dużo większe niż obszar, który obejmują. Jeśli weźmiemy pod uwagę liczbę endemicznych i zagrożonych gatunków, siedliska te znajdują się na szczycie listy, wraz z murawami wysokogórskimi. Murawy kserotermiczne są nieleśnymi zbiorowiskami roślinnymi występującymi w miejscach wybitnie ciepłych, suchych i nasłonecznionych. Zajmują niewielkie powierzchnie na podłożu zasobnym w węglan wapnia, zwykle na stromych stokach o wystawie południowej. Rozpowszechnione są głównie w południowej i południowo-wschodniej Europie. W Polsce są najczęściej zbiorowiskami półnaturalnymi, a ich powstanie jest związane z działalnością człowieka (wypas, wypalanie). W naszych warunkach nie są zbiorowiskiem klimak-sowym (czyli ostatnim etapem sukcesji), a ponieważ obecnie stanowią głównie nieużytki, bez prowadzenia zabiegów ochrony czynnej (wycinanie krzewów, wypas) zarastają.
Gatunki związane z murawami kserotermicznymi występującymi w Polsce oraz Europie Zachodniej mają charakter reliktów postglacjalnych. Przybyły do nas z południa Europy w okresie czasowego ocieplenia klimatu po ustąpieniu lodowca, korzystając z braku rozwiniętej roślinności leśnej. Do naszych czasów przetrwały dzięki panującym w niektórych miejscach ekstremalnym warunkom abiotycznym oraz gospodarce człowieka. Cechuje je bardzo duża różnorodność biologiczna nic więc dziwnego, że te murawy kserotermiczne, które są ważnymi stanowiskami storczyków, są siedliskiem priorytetowym w Unii Europejskiej. W Polsce typem siedliska (zgodnie z podziałem zawartym w dyrektywie siedliskowej) obejmującym murawy kserotermiczne są półnaturalne, suche murawy i zarośla na podłożu wapiennym, do których zaliczamy kilka podtypów w tym m.in. murawy naskalne i murawy kwietne. Interesującymi gatunkami owadów związanymi m.in. z murawami kserotermicznymi są np. modliszka zwyczajna (Mantis religiosa) oraz piękne, duże motyle: paź królowej (Papilio machaon) oraz paź żeglarz (Iphiclides podalirius).
W kotlinie wewnątrzkarpackiej występuje specyficzny klimat, raczej kontynentalny z zimnymi zimami i gorącymi latami. Taki klimat, w połączeniu z wysokim poziomem wód gruntowych, zasoleniem i wypasem, stwarza odpowiednie warunki do występowania słonych łąk z halofilnymi gatunkami roślin. Są one stosunkowo bogate w gatunki, wśród których dominują te, tolerujące wypas w warunkach wilgotnych, np. mietlica rozłogowa i pięciornik gęsi.
Naskalne murawy ciepłolubne porastają w luźnych kępach strome ściany, szczeliny i półki skał wapiennych o różnych ekspozycjach. Dominuje trawa kostrzewa blada (Festuca pallens), której towarzyszą m.in. czosnek skalny (Allium montanum), rojownik pospolity (Jovibarba sobolifera) czy goździk kartuzek (Dianthus cartusianorum). Występują gatunki górskie i relikty glacjalne – kozłek trójlistkowy (Valeriana tripteris) i skalnica gronkowa (Saxifraga paniculata).
W Pieninach bardzo cennym gatunkiem jest pszonak pieniński (Erysimum pienienicum) – endemit pieniński rosnący tylko na 4 stanowiskach m.in. na Górze Zamkowej w Czorsztynie. Siedlisko to w polskich Karpatach występuje wyłącznie w obrębie Pienińskiego Pasa Skałkowego.
Kwietne murawy kserotermiczne pokrywają zwykle pagórki, zbocza wąwozów, czasem piargi, skarpy, lub nasypy kolejowe. Są bardzo zróżnicowane pod względem warunków siedliskowych i bogate florystycznie, a w ich składzie mogą być obecne liczne gatunki należące do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występują tu m. in. stokłosa prosta (Bromus erectus), kłosownica pierzasta (Brachypodium pinnatum) i lebiotka pospolita (Origanum vulgare). Charakterystycznymi gatunkami są m.in. czyścica storzyszek (Clinopodium vulgare) i oman szlachtawa (Inula conyza). Jest to również siedlisko rozchodnika wielkiego (Sedum maximum) – rośliny żywicielskiej gąsienic bardzo rzadkiego niepylaka apollo (Parnassius apollo) – motyla w ostatniej chwili uratowanego przed wymarciem na terenie polskich Karpat.
Inny typ siedliska czyli subpannońskie murawy stepowe, występuje licznie np. na Słowacji (co można sprawdzić wpisując kod lub nazwę siedliska (po angielsku) w wyszukiwarce obszarów Natura 2000 na stronie: https://natura2000.eea.europa.eu/, dostęp 06.06.2022 r.). Subpannońskie murawy stepowe wykształcają się na stromych zboczach o wystawie południowej i mogą być pochodzenia naturalnego lub półnaturalnego. Są zwykle zdominowane przez trawy o wąskich liściach, takie jak kostrzewa walezyjska (Festuca valesiaca), kostrzewa bruzdkowana (Festuca rupicola), a także wiechlina badeńska (Poa badensis). Bardzo atrakcyjne są gatunki z rodzaju ostnica (Stipa) oraz złotobród dziwny (Chrysopogon gryllus), czyli wysoka trawa powszechnie występująca na nasłonecznionych zboczach w Karpatach Wschodnich. Niektóre gatunki turzyc tworzą kępy, które umożliwiają kolonizację płytkich gleb, np. turzyca niska (Carex humilis). Oprócz traw i turzyc, na tego typu murawach rośnie bardzo dużo roślin o dużych, kolorowych kwiatach, takich jak chaber ciemnopurpurowy (Centaurea atropurpurea) czy miłek wiosenny (Adonis vernalis).
Typowe dla piętra subalpejskiego w Karpatach (1500–1800 m n.p.m.) są karpackie zarośla kosodrzewiny (występujące w postaci zwartych płatów) stanowiące naturalne przejście między borami świerkowymi regla górnego a wysokogórskimi murawami alpejskimi. Buduje je głównie krzewiasta sosna kosa – kosodrzewina (Pinus mugo). W runie na podłożu wapiennym większy jest udział gatunków ziołoroślowych natomiast na ubogim podłożu krystalicznym – borowych. W dolnych partiach piętra rosną coraz rzadsze biogrupy świerków, w górnych kosodrzewina maleje i powoli ustępuje miejsca murawom piętra alpejskiego. Kosodrzewinie często towarzyszy wierzba śląska (Salix silesiaka), brzoza karpacka (Betula carpatica) oraz porzeczka skalna (Ribes petraeum). W polskich Karpatach dobrze zachowane piętro kosodrzewiny występuje w Tatrach, na Babiej Górze i słabiej rozwinięte na Pilsku.
Siedliska wilgotne i mokre w sąsiedztwie potoków i źródlisk, na stosunkowo żyznych podłożach zajmują ZIOŁOROŚLA subalpejskie i reglowe, czyli naturalne zbiorowiska wysokich bylin o dużych liściach, grubych łodygach i często z daleka rzucających się w oczy kolorowych kwiatach. Występują na różnych wysokościach od regla dolnego po piętro halne, ale głównie związane są z piętrem kosodrzewiny. Tworzą niewielkie i zwykle bogate płaty roślinności, w których spotkamy m.in. miłosną górską (Adenostyles alliariae), modrzyka górskiego (Cicerbita alpina), omiega górskiego (Doronicum austriacum),tojad mocny (Aconitum firmum). Uboższe w gatunki i zajmujące znacznie większe powierzchnie są ziołorośla paprociowe z dominującą paprocią wietlicą alpejską (Athyrium disten-tifolium). W piętrach reglowych wzdłuż potoków górskich i na stromych stokach w miejscu wycieku wody występują ziołorośla z dominującymi lepiężnikami (Petasithes spp.).
Wilgotniejsze miejsca gdzie ścieka woda i dłużej zalega pokrywa śnieżna w piętrze alpejskim zajmują TRAWOROŚLA czyli zbiorowiska zbudowane głównie z wysokich, szerokolistnych traw. W piętrze subalpejskim traworośla porastają również strome lawiniaste zbocza i żleby. Na podłożu zasobnym w węglan wapnia rozwijają się bardzo bogate pod względem florystycznym trawolośla z dominującą kostrzewą karpacką (Festuca carpatica), w których spotkamy również np. goździka okazałego (Dianthus speciosus). Na podłożu bezwapiennym rozwijają się stosunkowo ubogie traworośla z panującym trzcinnikiem owłosionym (Calamagrostis villosa) oraz występującą tutaj również goryczką kropkowaną (Gentiana punctata). Innym gatunkiem często rosnącym w traworoślach, szczególnie na porębach w piętrach reglowych, jest trzcinnik leśny (Calamagrostis arundinacea).
Gdybyśmy chcieli wskazać grupę siedlisk w Karpatach, w której występuje najwięcej endemitów karpackich, to prawdopodobnie wybralibyśmy MURAWY WYSOKOGÓRSKIE. Piętra subalpejskie i alpejskie nie są w Karpatach rozmieszczone w sposób ciągły, tworzą jedynie izolowane wyspy w najwyższych partiach gór (na Słowacji, w Polsce, na Ukrainie i w Rumunii) co sprzyja ewolucji nowych gatunków. Roślinność w tych piętrach jest bardzo zróżnicowana w zależności od rodzaju podłoża, wysokości nad poziomem morza oraz głębokości gleby.
Wysokogórskie murawy acydofilne hal i połonin, z dominującym zespołem situ skuciny (Juncus trifidus) i boimki dwurzędowej (Oreochloea disticha) występują w Karpatach w piętrze alpejskim na podłożu bezwapiennym (w Polsce w Tatrach, na Babiej Górze i w Bieszczadach). Jesienią można je rozpoznać po rdzawym zabarwieniu situ. Głównie spotkamy tu gatunki jednoliścienne, obok dwóch wymienionych powyżej, częsta jest również kostrzewa niska (Festuca airoides). Duży jest udział gatunków alpejskich o niewielkich rozmiarach i barwnych, przywabiających nieliczne na tej wysokości owady kwiatach oraz różnych przystosowaniach do życia w warunkach wysokogórskich (patrz podrozdział Przystosowania roślin do życia w górach) np. rosnąca łanowo sasanka alpejska (Anemone alpina syn. Pulsatilla alba) czy pierwiosnek maleńki (Primula minima). Murawy te niegdyś były wypasane ale nie zmieniło to ich składu gatunkowego.
Szczególnie dużą wartość przyrodniczą mają murawy w Bieszczadach w tzw. piętrze połonin rozciągającym się powyżej górnej granicy lasu, gdzie mimo stosunkowo niewielkiej wysokości n.p.m. występuje dużo gatunków alpejskich takich jak np. turzyca dacka (Carex dacica) czy różeniec górski (Rhodiola rosea) oraz subalpejskich, jak np. arnika górska (Arnica montana) czy pełnik alpejski (Trollius altissimus). Bieszczady jako jedyne w polskich Karpatach należą do Karpat Wschodnich i odznacza je duża odmienność florystyczna w stosunku do Karpat Zachodnich przejawiająca się m.in. udziałem gatunków wschodniokarpackich np. fiołka dackiego (Viola dacica).
Bieszczady posiadają też wyjątkowy układ pięter roślinności uwarunkowany w dużej mierze specyficznym klimatem. Suche i ciepłe wiatry południowe wiejące znad Niziny Węgierskiej znacznie obniżają przebieg klimatycznej granicy lasu (ok. 1150 m n.p.m., podczas gdy np. w Tatrach ok. 1550 m n.p.m.) i powodują brak górnoreglowych borów świerkowych. Dodatkowo, mimo naturalnego pochodzenia połonin, ich powierzchnia została znacznie powiększona w wyniku działalności człowieka (wypas, karczowanie zarośli olszy zielonej Alnus viridis oraz górnych partii bukowych lasów dolnoreglowych).
Pasterstwo przyczyniło się też do ukształtowania półnaturalnych zbiorowisk roślinnych. Do lat 50. XX w., czyli do czasu wysiedlenia tamtejszych mieszkańców i ustania gospodarki pasterskiej, ponad 50% połonin pokrywały półnaturalne bieszczadzkie murawy bliźniczkowe. Obecnie, przy braku użytkowania, w wyniku szybkiej sukcesji zwykle w kierunku borówczysk lub traworośli, jest to zaledwie 1%. Murawy bliźniczkowe, podobnie jak inne bieszczadzkie zbiorowiska roślinne, charakteryzuje występowanie gatunków wschodniokarpackich np. wężymorda górskiego (Scorzonera rosea) i goździka skupionego (Dianthus compactus).
Dla turystów najbardziej malownicze są nawapienne murawy wysokogórskie występujące najczęściej w piętrze kosodrzewiny i w piętrze subalpejskim (ale również w piętrach reglowych). Są one bardzo bogate pod względem florystycznym – w Tatrach Zachodnich można tu spotkać ok. 100 gatunków roślin naczyniowych. Murawy te zajmują półki skalne, piargi i strome zbocza często na dużych powierzchniach. W okresie kwitnienia roślin są niezwykle barwne. Rosną tutaj m.in. sesleria skalna (Sesleria albicans), turzyca mocna (Carex firma), kostrzewa pstra (Festuca varia), turzyca zawsze zielona (Carex sempervirens subsp. tatrorum), ostróżka tatrzańska (Delphinium oxysepalum). Jest to również miejsce występowania reliktów np. dębika ośmiopłatkowego (Dryas octopetala) i endemitów np. skalnicy tatrzańskiej (Saxifraga wahlenbergii). Na jedynym polskim stanowisku rośnie tu również sasanka słowacka 
(Anemone slavica). Wygląd i skład gatunkowy zależy w dużym stopniu od rodzaju podłoża, ilości gleby oraz wysokości nad poziomem morza. Obok opisanych powyżej tatrzańskich muraw wysokogórskich, siedliska tego typu wykształciły się w polskich Karpatach również na Babiej Górze (mniej więcej od wysokości 1650 m n.p.m.) gdzie tworzą mniejsze lub większe płaty na półkach skalnych i urwiskach. Występuje tu m.in. biało kwitnący zawilec wielkokwiatowy (Anemone narcissiflora).
Specyficzne murawy naskalne wykształciły się w Pieninach, gdzie niewielkimi płatami porastają wapienne strome ściany i półki skalne tych niewysokich gór. Pienińska górska murawa naskalna jest zespołem endemicznym dla Pienin czyli w takim składzie gatunkowym nie występuje nigdzie indziej na świecie. Rośliną dominującą jest tutaj sesleria skalna (Sesleria albicans). Prawdziwą osobliwość stanowi endemit pieniński i jednocześnie relikt sprzed około 3 mln. lat czyli mniszek pieniński (Taraxacum pieninicum). Bardzo ciekawym gatunkiem jest również reliktowa chryzantema Zawadzkiego (Dendranthema zawadskii), pospolita na Syberii, a w Polsce posiadające swe jedyne stanowisko właśnie w Pieninach. Inne interesujące gatunki to: pszonak Wittmanna (Erysimum witmannii), oset siny (Carduus defloratus subsp. glaucus), czy kwitnąca wiosną na żółto smagliczka skalna (Aurinia saxatilis). Pienińska górska murawa naskalna jest zbiorowiskiem naturalnym i dzięki swojej niedostępności nie została przekształcone przez człowieka.
W Karpatach istnieje długa tradycja wypasu zwierząt hodowlanych na większych wysokościach. Przetrwała ona do dziś, głównie w Karpatach Wschodnich, ale tendencja w ostatnich latach jest silnie spadkowa. W związku z tym niektóre wysokogórskie murawy położone w strefie subalpejskiej, borykają się z problemem sukcesji wtórnej. Wkraczają na nie wysokie trawy, np. trzcinnik (Calamagrostis sp.) lub krzewinki np. borówka czarna. Naturalne murawy występujące w piętrze alpejskim mogą przetrwać bez gospodarki pasterskiej, ale są bardzo wrażliwe na masową turystykę i zmiany klimatyczne. W związku z tym należą niestety obecnie do jednych z najbardziej zagrożonych siedlisk w Karpatach.
Do siedlisk wyjątkowo ekstremalnych należą siedliska wyleżyskowe występujące w najwyższych pasmach Karpat. Roślinność wyleżyskowa rozwija się zwykle w niewielkich zagłębieniach terenu pod ścianami skalnymi, w miejscach charakteryzujących się bardzo długim zaleganiem pokrywy śnieżnej, dużą wilgotnością (woda z topniejącego śniegu) oraz bardzo krótkim (3–4 nawet 1,5 miesiąca) okresem wegetacyjnym. Skład gatunkowy zależy od długości okresu wegetacyjnego i typu podłoża (wapienne czy granitowe). Różnorodność gatunkowa jest niska, a występujące tu rośliny są niewielkie i przylegające do podłoża. Spotkamy tu m.in. wierzbę zielną (Salix herbaceae) i skalnicę tatrzańską (Saxifraga wahlenbergii).
Równie ekstremalne (niska temperatura, zalegający śnieg, silny wiatr, duże nachylenie terenu), są murawy położone w piętrze subniwalnym (turniowym) od 2100–2300 m n.p.m. po najwyższe szczyty (tylko w Tatrach). Roślinność występuje tutaj w postaci niewielkich płatów i kęp, dominują rośliny darniowe lub o poduszkowej formie wzrostu oraz niewielkich rozmiarach np. boimka dwurzędowa (Oreochloea disticha), goryczka przezroczysta (Gentiana frigida), kostrzewa niska (Festuca airoides).
