Świat Karpat - podręcznik do edukacji ekologicznej

Rośliny naczyniowe

Autor: Lydia Tasenkevich, Dan Turtureanu
Recenzent: Andrea Královičová

Briza media.pngŁąki kośne składają się często z różnych gatunków roślin naczyniowych o wysokiej wartości paszowej. Wśród nich dominują trawy czyli gatunki z rodziny wiechlinowatych (Poaceae), takie jak rajgras wyniosły (Arrhenatherum elatius), kostrzewa czerwona (Festuca rubra) i mietlica pospolita (Agrostis capillaris syn Agrostis tenuis), grzebienica pospolita (Cynosurus cristatus), drżączka średnia (Briza media) i tymotka łąkowa (Phleum pratense). Innym powszechnym gatunkiem jest tomka wonna (Anthoxanthum odoratum), która po wysuszeniu wydziela bardzo przyjemny zapach. Zawdzięcza go kumarynie, która jest związkiem chemicznym o zapachu wanilii. Trawy odgrywają kluczową rolę zarówno w szacie roślinnej Ziemi, jak i w gospodarce człowieka. Zwykle są to rośliny zielne, wieloletnie lub jednoroczne. Posiadają charakterystycznie zbudowaną łodygę podzieloną na zgrubienia węzły (kolanka) i międzywęźla. Ten typ łodygi nazywamy źdźbłem. Liście traw również mają bardzo charakterystyczną budowę, składają się z obejmującej łodygę pochwy i długiej, rownowąskiej blaszki liściowej. Po tych cechach można łatwo odróżnić trawy od innych roślin np. turzyc. Kwiaty traw zebrane są w kwiatostany, najczęściej wiechy lub kłosy. Trawy są wiatropylne, a w czasie wiosennego pylenia potrafią wywoływać silne reakcje alergiczne.

Gentiana asclepiadea6.png

Prócz traw na łąkach rośnie również dużo innych roślin tworzących bogatą mozaikę kolorów, kwiatów i zapachów m.in. jastrun właściwy (Leucanthemum vulgare), różne gatunki chabrów (Centaurea spp.), szereg gatunków roślin z rodziny bobowatych (Fabaceae), takich jak koniczyna łąkowa (Trifolium pratense), komonica zwyczajna (Lotus corniculatus) i przelot pospolity (Anthyllis vulneraria), które nie tylko zwiększają różnorodność gatunkową oraz poprawiają walory estetyczne łąk, ale także podnoszą wartość odżywczą pastwisk i siana.

W górach, powyżej górnej granicy lasu, w piętrze subalpejskim zarośla budują kosodrzewina (Pinus mugo), olsza zielona (Alnus viridis), jałowiec halny (Juniperus communis ssp. alpina) i różanecznik wschodniokarpacki (Rhododendron myrtifolium). Oprócz nich występuje tu szereg innych krzewów: wierzba śląska (Salix silesiaca), róża alpejska (Rosa pendulina) i jarząb pospolity (Sorbus aucuparia). Zarośla, tworzone w szczególności przez kosodrzewinę i olszę zieloną, są bardzo gęste, a charakter runa zależy od podłoża. Na podłożu wapiennym większy jest udział gatunków ziołoroślowych takich jak tojad mocny (Aconitum firmum), tojad mołdawski (Aconitum moldavicum), omieg górski (Doronicum austriacum) czy ciemiężyca zielona (Veratrum lobelianum), natomiast na ubogim podłożu krystalicznym – borowych takich jak urdzik karpacki (Soldanella carpatica) czy różne gatunki mszaków.

Gentiana asclepiadea6.pngDzisiaj możemy tylko przypuszczać, że zanim w XV i XVI w. pasterze zaczęli wykorzystywać wysokogórskie pastwiska, zaroślami tego typu pokryte były znacznie większe obszary. Ze względu na wzmożony wypas, zarośla w wielu miejscach zostały wycięte i wypalone, a poszczególne ich stanowiska oddzielone od siebie. Tereny pozbawione zarośli często zajmowały borówki czarne i borówki brusznice (Vaccinium vitis-idaea) lub były zastępowane pastwiskami porośniętymi trzcinnikiem owłosionym (Calamagrostis villosa), kępami śmiałka darniowego (Deschampsia cespitosa) i bliźniczką psią trawką (Nardus stricta). Wśród nich spotkamy na przykład jaskrawo ubarwioną niebieską goryczkę trojeściową (Gentiana asclepiadea), żółtą goryczkę kropkowaną (Gentiana punctata), a także karpacki endemit dzwonek piłkowany (Campanula serrata) oraz fiołek Viola declinata.

Anemone narcissiflora2.pngMurawy, które rozwinęły się w piętrze subalpejskim i alpejskim (od 1800 m n.p.m.), różnią się znacznie od zbiorowisk łąkowych spotykanych na niższych wysokościach. Składają się one z gatunków dobrze przystosowanych do krótkiego okresu wegetacyjnego, niskiej temperatury, wysokiej wilgotności, dużego promieniowania ultrafioletowego i silnych wiatrów występujących na znacznych wysokościach. Najwyższe szczyty i płaskie grzbiety porośnięte są przez sit skucina (Juncus trifidus) i kostrzewę niską (Festuca airoides). Występują tu także m.in.: jasnoniebieski dzwonek alpejski (Campanula alpina), żółty prosienicznik jednogłówkowy (Hypochoeris uniflora) i biały zawilec narcyzowaty (Anemone narcissiflora). Na stromych zboczach i w wąwozach rośnie turzyca zawsze zielona (Carex sempervirens) i boimka dwurzędowa (Oreochloa disticha).

Pobierz pełną wersję w PDF

Świat Karpat

Podręcznik do edukacji ekologicznej

Projekt współfinansowany

Projekt "Świat Karpat" jest dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego EOG 2014-2021 w ramach programu: „Środowisko, Energia i Zmiany klimatu”
Fundusze Europejskie