Świat Karpat - podręcznik do edukacji ekologicznej

Gady

Autor: Tibor Sos, Biljana Macura
Recenzent: Jelka Crnobrnja Isailovic

Natrix natrix.pngMieszkańcem płytkich mocno zarośniętych zbiorników wody stojącej lub wolno płynącej w niskich i średnich rejonach Karpat, jest żółw błotny (Emys orbicularis). Gatunek ten można czasem spotkać w jeziorach położonych na większych wysokościach, ponieważ migruje do tych zbiorników wzdłuż ciepłych karpackich dolin. Żółw błotny jest drapieżnikiem, żywiącym się głównie owadami i małymi rybami. Ze względu na niszczenie siedlisk wodnych, w których żyje, oraz zanieczyszczenie terenów w pobliżu rzek i jezior, gdzie składa jaja, żółw błotny znalazł się na światowej liście gatunków zagrożonych IUCN, gdzie posiada status – bliski zagrożenia (NT). (Niebezpieczeństwo mogą dla niego również stanowić introdukcje obcych gatunków żółwi będących rezerwuarem pasożytów i chorób, na które żółw błotny nie jest odporny. W Polsce gatunek ten nie jest obecnie notowany w Karpatach [przyp. red.]).

Dobrze przystosowana do zimnego środowiska jest jaszczurka żyworodna (Zootoca vivipara) – jeden z niewielu gatunków gadów, obok żmii zygzakowatej, którego zasięg występowania sięga aż za koło podbiegunowe. Preferuje siedliska zimne i podmokłe, takie jak brzegi rzek wysokogórskich, wilgotne łąki, torfowiska wysokie i niskie, lasy bagienne itp. W Karpatach gatunek ten spotykany jest aż po piętro alpejskie. Brązowe, a czasem czarne, ubarwienie pomaga jaszczurce żyworodnej szybciej osiągnąć optymalną temperaturę ciała. Ważną cechą, która ułatwia temu małemu gatunkowi przetrwanie w zimnym środowisku, jest jajożyworodność.

Czy wiesz, że na dużych wysokościach jaszczurka żyworodna jest aktywna przez mniej niż połowę roku? Ta krótka aktywność jest uwarunkowana krótkim latem oraz zimną wiosną i jesienią.

Natrix natrix.pngNa obszarze Karpat powszechnie występują dwa gatunki węży dobrze przystosowane do biotopów wodnych i mokradłowych. Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) doskonale pływa i nurkuje, ale można go spotkać również z dala od zbiorników wodnych, w wilgotnych lasach, zadrzewieniach śródpolnych, na podmokłych łąkach. Żywi się płazami, głównie żabami, rzadziej rybami. Gatunek ten można rozpoznać po dobrze widocznych w tylnej części głowy dwóch żółtych lub żółtopomarańczowych plamach. Zaskroniec rybołów (Natrix tessellata) jest bardziej przywiązany do siedlisk wodnych. Preferowanym pokarmem tego węża są ryby. Ma inne ubarwienie niż zaskroniec zwyczajny, nie posiada też żółtych plam na głowie. Oba gatunki zaskrońców w przypadku schwytania bronią się, wydzielając cuchnącą substancję.

Występowanie zagrożonej wyginięciem żmii łąkowej (Vipera ursinii), odnotowano w drugiej połowie XIX w. w górach Rarău (Karpaty Wschodnie) w Rumunii. W drugiej połowie ubiegłego wieku gatunek ten uważano za wymarły na tym obszarze, ale w 2002 r. został ponownie odkryty w okolicach Gór Zachodniokarpackich, na pagórkowatym i ciepłym obszarze trawiastym, na wysokości do 500 m n.p.m. Żmija ta żywi się głównie owadami i pająkami, a jej jad nie jest na ogół niebezpieczny dla ludzi. Wyglądem bardzo przypomina żmiję zygzakowatą. Podobnie jak żółwia greckiego chroni ją Konwencja Waszyngtońska (CITES).

Pobierz pełną wersję w PDF

Świat Karpat

Podręcznik do edukacji ekologicznej

Projekt współfinansowany

Projekt "Świat Karpat" jest dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego EOG 2014-2021 w ramach programu: „Środowisko, Energia i Zmiany klimatu” oraz z budżetu Państwa.  
Fundusze Europejskie