Świat Karpat - podręcznik do edukacji ekologicznej

Ssaki

Autor: Marcel Uhrin
Recenzent: Milan Janák

Spermophilus citellus - syseľ.pngGatunkiem związanym z siedliskami łąkowymi i murawowymi, zwłaszcza na niewielkich wysokościach, był suseł moręgowany (Spermophilus citellus). Jednak jego populacja uległa znacznej fragmentacji z powodu przekształcenia stepowych pastwisk i porzucenia tradycyjnego rolnictwa. Populacje tego gatunku nadal występują w południowych, krasowych regionach słowackich Karpat oraz w północnych Węgrzech. Suseł moręgowany żyje w koloniach o stosunkowo rozbudowanej strukturze społecznej. Wykopuje nory o głębokości około 50 cm, które po zasypaniu masą roślinną służą również do hibernacji. Charakterystyczny gwizd wydawany przez susła, ostrzegający przed niebezpieczeństwem, szybko zdradza obecność tego gatunku na danym terenie. Suseł moręgowany stanowi ważne źródło pożywienia dla najbardziej zagrożonych karpackich ptaków drapieżnych: raroga zwyczajnego (Falco cherrug) i orła cesarskiego (Aquila heliaca). Spadek liczebności jego populacji przyczynia się do spadku liczebności populacji tych gatunków ptaków. Ta interakcja dobrze ilustruje istniejące ścisłe zależności pomiędzy różnymi gatunkami i stanowi jeden z powodów, dla których w wielu krajach podjęto próby odtworzenia populacji susła moręgowanego na dawnych stanowiskach. (Suseł moręgowany nie występuje w polskich Karpatach. Obecnie w Polsce, ale nie w Karpatach, trwa proces reintrodukcji tego gatunku prowadzony przez Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra”, http://www.salamandra.org.pl/, dostęp 06.06.2022 r. [przyp. red.]).

Pastwiska, łąki, a także pola, które są otoczone lasem lub rozproszonymi płatami drzew i krzewów, stanowią idealne siedlisko dla sarny europejskiej (Capreolus capreolus). Choć jest to gatunek typowo leśny, w tym środowisku tworzy liczne stada, które zachowują się odmiennie niż stada zamieszkujące lasy. Można powiedzieć, że reprezentują one inny ekotyp. Dopiero niedawno odkryto, że sarny podczas wypasu kierują się głównie na północ, co najprawdopodobniej spowodowane jest ich zdolnością do wyczuwania pola magnetycznego Ziemi.

Wiosną na łąkach i w lasach można natrafić na schowane w wysokiej trawie młode sarny. Matki pozostawiają tam ze względów bezpieczeństwa i przychodzą je karmić co kilka godzin. Nie zabierajmy znalezionych małych saren ze sobą. Udzielajmy pomocy tylko chorym i rannym zwierzętom. Wiele sarnich maluchów ginie w trakcie koszenia trawy – uważajmy zatem podczas tego typu prac w ogrodach i na łąkach [przyp. red.].

Podobnie, zróżnicowany krajobraz niektórych kotlin i pogórza stanowi idealne środowisko dla innych gatunków, w tym jeża wschodniego (Erinaceus roumanicus), zająca szaraka (Lepus europaeus), lisa rudego (Vulpes vulpes) czy królika europejskiego (Oryctolagus cuniculus). Jeśli chodzi o małe ssaki naziemne, to należy tu również wspomnieć o myszarce polnej (Apodemus agrarius) z wyraźną ciemną pręgą wzdłuż grzbietu. Występujące na łąkach gryzonie stanowią bazę pokarmową dla wielu polujących tam ptaków drapieżnych.

Jeże są owadożernymi ssakami prowadzącymi nocny tryb życia i jednocześnie zwierzętami, które możemy bardzo często spotkać w pobliżu ludzkich siedzib. Wiele z nich z tego powodu niestety ginie m.in. pod kołami samochodów (według szacunków nawet do 25% populacji), w trakcie koszenia i wypalania traw, w niezabezpieczonych rowach, wykopach, studzienkach ściekowych czy też z powodu zatrucia środkami zwalczającymi owady i ślimaki. W mediach społecznościowych pojawia się dużo nieprawdziwych informacji na temat tego jak pomagać jeżom. Warto zapamiętać, że nie wolno, szczególnie młodym osobnikom, podawać mleka, gdyż nie trawią laktozy i jest ona dla nich śmiertelnie niebezpieczna. Nie należy też przez cały rok dokarmiać jeży, zwłaszcza nieodpowiednim dla nich pokarmem (np. mięsem ssaków i ptaków). Dużo cennych informacji znajduje się na stronie internetowej: http://jerzydlajezy.com/, dostęp 06.06.2022 r. [przyp. red.].

Apodemus agrarius.pngRównież niektóre gatunki nietoperzy spotkamy na łąkach i pastwiskach. Podczas gdy nocek duży (Myotis myotis) jest prawie wyłącznie gatunkiem leśnym, żerującym głównie na chrząszczach (zwłaszcza na gatunkach z rodzaju biegacz), blisko spokrewniony z nim gatunek, nocek wschodni (M. blythii) specjalizuje się w polowaniu na pasikoniki, szarańczę i świerszcze w środowisku trawiastym. Ponieważ stabilność populacji tego gatunku w znacznym stopniu zależy od liczebności zwierząt stanowiących jego bazę pokarmową, kluczowe w jego ochronie znaczenie mają duże i odpowiednio zagospodarowane (koszone lub wypasane) użytki zielone. Podczas jesiennych wędrówek nietoperzy, nad łąkami i pastwiskami można zaobserwować liczne grupy przelatujących borowców wielkich (Nyctalus noctula), które polują na owady zarówno na otwartych terenach, jak i w lasach.

Pobierz pełną wersję w PDF

Świat Karpat

Podręcznik do edukacji ekologicznej

Projekt współfinansowany

Projekt "Świat Karpat" jest dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego EOG 2014-2021 w ramach programu: „Środowisko, Energia i Zmiany klimatu” oraz z budżetu Państwa.  
Fundusze Europejskie