Świat Karpat - podręcznik do edukacji ekologicznej

Przystosowania roślin do życia w górach

Autor: Marta Wantuch

Rzucającą się w oczy cechą roślin żyjących w warunkach wysokogórskich jest ogólne zmniejszenie rozmiarów ciała. Rośliny w odpowiedzi na zmiany klimatyczne wytwarzają też charakterystyczne postacie życiowe i formy wzrostu. Krzewinki szpalerowe np. dębik ośmiopłatkowy (Dryas octopetala), wierzba zielna (Salix herbacea), wierzba żyłkowana (Salix reticulata), mają zdrewniałe drobne, płożące się, silnie przylegające do ziemi i zbite łodyżki, pomiędzy którymi gromadzi się próchnica oraz woda. Skalnica seledynowa (Saxifraga caesia) i lepnica bezłodygowa (Silene acaulis), to typowe rośliny o poduszkowej formie wzrostu, które posiadają zwykle jeden silny palowy korzeń mocno tkwiący w podłożu, z którego wyrastają liczne, przylegające do siebie i splątane ze sobą pędy. Z zewnątrz roślina wygląda jak zbita, półkolista poducha, czasem o średnicy do kilkudziesięciu centymetrów. Poducha taka świetnie chłonie i zatrzymuje wilgoć, zapobiega wysuszeniu i wychłodzeniu przez wiatr oraz zatrzymuje ciepło. Podobne korzyści daje tworzenie darni oraz, w mniejszym stopniu, wzrost różyczkowy. Darnie są mniej zwarte niż poduchy, a poszczególne łodyżki ukorzeniają się osobno, przykładem roślin darniowych są np. mokrzyca Kitaibela (Minuartia laricifolia) i liczne gatunki rogownic (Cerastium spp.). U roślin o wzroście różyczkowym liście zebrane są w przyziemną, przytuloną do podłoża różyczkę co jest częste np. u pierwiosnków (Primula spp.). Dodatkowo rośliny tego typu mogą zbijać się ze sobą tworząc zwarte kępy np. pierwiosnek maleńki (P. minima).

Przed deficytem wody, który pomimo znacznej ilości opadów grozi organizmom wysokogórskim z powodu dużego spływu powierzchniowego (nachylenie stoków, brak gleby), rośliny zabezpieczają się m.in. poprzez kutrneryzację, owoszczenie liści, gruboszowatość. Kutneryzacja to pokrycie rośliny gęstym kutnerem czyli włoskami, które stanowią również izolację cieplną np. u szarotki alpejskiej (Leontopodium alpinum). Owoszczenie czyli pokrycie liści warstwą wosku, występuje często u roślin naskalnych np. u pierwiosnka łyszczak (Primula auricula). Gruboszowatość spotkamy najczęściej u roślin w siedliskach gdzie występują okresowe braki wody np. na murawach kserotermicznych. Gruboszowatość często jest połączona z owoszczeniem ciała i przejawia się zgrubieniem liści i/lub łodyg, w których znajduje się rozrośnięta tkanka miękiszowa magazynująca wodę. Gruboszowatość cechuje np. przedstawicieli rodziny gruboszowatych (Crassulaceae) takich jak rozchodnik alpejski (Sedum alpestre), rozchodnik karpacki (S. fabaria), rojnik górski (Sempervivum montanum) oraz rojnik pospolity (S. soboliferum).

Przystosowaniem m.in. do skracającego się w górach okresu wegetacyjnego jest wieloletniość, a także wytwarzanie zamiast/oprócz kwiatów młodych roślinek czy rozmnóżek np. u żyworodnych form wiechliny alpejskiej (Poa alpina var. vivipara) czy kostrzewy niskiej (Festuca airoides var. vivipara). Inny problem stanowi brak wystarczającej liczby zapylaczy na dużych wysokościach, który skutkuje wzrostem udziału we florze roślin wiatropylnych, a u roślin owadopylnych wytwarzaniem jaskrawych i ogromnych, w stosunku do reszty ich ciała, kwiatów patrz np. goryczka Klusjusza (Gentiana clusii). Przywabieniu owadów pomaga również jednoczesne kwitnienie roślin tworzących duże, gęste płaty.

Część dotyczącą przystosowania roślin do życia w górach opracowano na podstawie: Mirek, Z., Piękoś-Mirkowa, H., 1996: Rośliny kwiatowe i paprotniki, [W:] Mirek, Z. (red) Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane, s. 275–286.

Pobierz pełną wersję w PDF

Świat Karpat

Podręcznik do edukacji ekologicznej

Projekt współfinansowany

Projekt "Świat Karpat" jest dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego EOG 2014-2021 w ramach programu: „Środowisko, Energia i Zmiany klimatu”
Fundusze Europejskie