Bezkręgowce
Torfowiska występują w klimacie umiarkowanym zimnym o dużej wilgotności. Do ich rozwoju niezbędne są: dodatni bilans wodny (gdy opady są większe od ewapotranspiracji) oraz akumulacja torfu. Ekosystemy te charakteryzują się niską produkcją pierwotną. Poziom pH torfowisk zwykle obniża się wraz ze wzrostem zawartości substancji organicznych. Torfowiska są bardzo interesujące ze względu na unikalną faunę bezkręgowców. Na przykład torfowiska w Tatrach, najwyższym paśmie górskim w Karpatach, zamieszkuje rzadki gatunek ważki – miedziopierś alpejska (Somatochlora alpestris). Do mieszkańców tych siedlisk należy również rzadki i zagrożony gatunek niewielkiego ślimaka (muszla ok. 2 mm dł.), poczwarówka Geyera (Vertigo geyeri). Torfowiska Orawsko Nowotarskie są miejscem występowania, rzadkich w skali całej Europy, gatunków motyli m.in. szlaczkonia torfowca (Colias palaeno) i modraszka bagniczka (Plebejus optilete).
Niesporczaki (Tardigrada), zwane niedźwiedziami wodnymi, są dobrze przystosowane do życia w specyficznych warunkach i wykazują niezwykłą zdolność do przetrwania bardzo niskich temperatur oraz ekstremalnego wysuszenia. Po ponownym pojawieniu się wody, zwierzęta pęcznieją i stają się aktywne w ciągu kilku godzin. Niesporczaki lądowe występują m.in. na mchach i porostach. Na ich aktywność istotny wpływ ma temperatura i wilgotność otoczenia. W złych warunkach pogodowych i klimatycznych mają zdolność do zapadania w kryptobiozę np. mogą ulec zasuszeniu (anhydrobiozie) i w takim stanie są zdolne przetrwać kilka lat. Kryptobioza umożliwia im również przeżycie w temperaturze ciekłego helu (-272oC) a nawet w próżni.
W niektórych przypadkach, nagromadzenie gleby i próchnicy w szczelinach skalnych tworzy podłoże odpowiednie dla roślinności kserofilnej, zasiedlanej przez nietypowe bezkręgowce tolerujące warunki półpustynne. Pająk zwany poskoczem krasnym (Eresus cinnaberinus) został sklasyfikowany jako gatunek zagrożony wyginięciem. Żyje w podziemnych, rurkowatych norkach o długości do 10 cm. Jest drapieżnikiem żywiącym się głównie stonogami i chrząszczami. W Polsce jest podawany z kilkunastu izolowanych stanowisk położonych poza Karpatami.
Wybitnie termofilnym gatunkiem jest modliszka zwyczajna (Mantis religiosa), posiadająca przednią parę odnóży chwytnych uzbrojonych w kolce i używanych do łapania ofiar.
Składa jaja w specjalnej strukturze zwanej ooteką. Modliszki polują na inne owady, takie jak siwoszek błękitny (Oedipoda caerulescens). W Polsce modliszka osiąga północną granicę swojego zasięgu i znana jest z rozproszonych stanowisk położonych np. na terenie Beskidu Niskiego. W ostatnich latach pojawiają się doniesienia o odkrywaniu kolejnych, krajowych stanowisk tego owada.
W najwyższych partiach gór owady przeżywają tylko dzięki specyficznym przystosowaniom: posiadają np. ciemne ubarwienie zwiększające absorbcję ciepła, gęste owłosienie zatrzymujące ciepło, silniej odbijają promieniowanie ultrafioletowe, z powodu nocnych chłodów prowadzą dzienny tryb życia, zmniejszają liczbę pokoleń w ciągu roku i wydłużają rozwój o kolejny sezon. Okres wegetacyjny na dużych wysokościach jest znacznie krótszy niż na niżu co sprawia, że życie wielu gatunków jest bardziej dynamiczne, aby mogły zakończyć swój rozwój na czas.
Wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza zmniejsza się liczba owadów zapylających rośliny. Ważnymi zapylaczami w piętrach subalpejskim i alpejskim są trzmiele. Powyżej górnej granicy lasu gnieżdżą się m.in. trzmiel leśny (Bombus pratorum), trzmiel gajowy (Bombus lucorum) oraz rzadki trzmiel wysokogórski (Bombus pyrenaeus), w polskich Tatrach gnieżdżący się nawet na szczycie Rysów!
Do rzędu kosarzy (Opiliones) należą zazwyczaj długonogie pajęczaki, jednak karpacki gatunek Ischyropsalis manicata ma umiarkowanie długie odnóża i znacznie powiększone szczękoczułki, które wykorzystuje do polowania. Osobniki tego gatunku żyją w ukryciu, często schowane pod skałami, a w razie niebezpieczeństwa wykorzystują specjalną umiejętność zwaną tanatozą, czyli inaczej mówiąc udają martwe.
Na dużych wysokościach jeziora karowe są zamieszkiwane przez bezkręgowce psychrofilne (zdolne do przetrwania niskich temperatur). Przykładem takiego gatunku jest wspominany już skorupiak skrzelopływka bagienna (Branchinecta paludosa) należący do grupy rzadkich reliktów polodowcowych.
W wyniku oddziaływania wód podziemnych, głównie na obszarach krasowych, doszło do powstania wielu długich systemów jaskiniowych. Fauna jaskiniowa (troglobionty) jest dostatecznie przystosowana do specyficznych warunków środowiskowych panujących w jaskiniach. Zmysł wzroku staje się zbędny, podczas gdy inne zmysły, głównie zmysł dotyku są bardziej rozwinięte. Typowym mieszkańcem jaskiń jest rzadki gatunek pająka sieciarz jaskiniowy (Meta menardi). Na ścianach jaskiń czy sztolni, które zasiedla, łatwo zauważyć budowane przez samice białe kokony zawieszone na nici w sąsiedztwie sieci. Oprócz kamiennego podłoża, również podziemne wody systemów jaskiniowych są odpowiednim siedliskiem dla niektórych gatunków bezkręgowców, w szczególności tych żyjących w niskich temperaturach (psychrofile). W polskich Tatrach za troglobionta należy uznać wodnego skorupiaka studniczka (Niphargus tatrensis), będącego małym (do 16 mm dł.), pozbawionym pigmentu kiełżem.
