Świat Karpat - podręcznik do edukacji ekologicznej

Nazwa Karpaty, w formie Karpates Oros, została użyta prawdopodobnie po raz pierwszy przez greckiego astronoma i geografa Klaudiusza Ptolemeusza w II wieku naszej ery. Pochodzenie tej nazwy nie jest do końca wyjaśnione i najczęściej wywodzi się ją z języka indoeuropejskiego gdzie używana była na określenie góry lub skały.

Karpaty to rozległy europejski łańcuch górski o powierzchni 210 tys. km2 i długości 1300 km, który tworzy charakterystyczny łuk (oroklinę), rozciągający się pod względem geograficznym pomiędzy przełomami Dunaju w pobliżu Bratysławy na pograniczu austriacko-słowackim po Żelazną Bramę (rum. Porţile de Fier) na pograniczu rumuńsko-serbskim. W niektórych podziałach (m.in. w ramach Konwencji Karpackiej) tak jak w niniejszym opracowaniu, do Karpat zalicza się także Góry wschodnio-serbskie leżące na południe od Dunaju na terenie Serbii. Pod względem geologicznym Karpaty są częścią łańcucha alpejsko-himalajskiego i przechodzą ku zachodowi w Alpy, a na południu w pasmo Bałkanu (Stara Płanina). Geograficznie, Karpaty znajdują się na terenie siedmiu (ośmiu w przypadku podziału przyjętego w ramach Konwencji Karpackiej) państw Europy Środkowej (patrz mapa); największy obszar przypada na Rumunię (55,5%), następnie już dużo mniejszy udział mają Słowacja (17,1%), Ukraina (10,3%), a także Polska (9,3%), mniejsze fragmenty Karpat sięgają też na Węgry (4,3%), do Czech (3,2%) i Austrii (0,3%). Najbardziej karpackim krajem jest jednak Słowacja, gdyż Karpaty zajmują w niej około 73% całkowitej powierzchni państwa. Karpaty są stosunkowo wąskie, swoją maksymalną szerokość (240 km) osiągają na południku Krakowa, a najwęższa (65 km) część znajduje się w Górach Fogaraskich (rum. Munţii Făgăraş) w Rumunii. Najwyższym szczytem Karpat jest Gerlach znajdujący się na Słowacji i sięgający 2655 m n.p.m.

Karpaty, podobnie jak Alpy, nie mają spójnego podziału regionalnego, który byłby akceptowany we wszystkich krajach karpackich. Polscy geografowie dzielą ten łańcuch górski na: Karpaty Zachodnie, Karpaty Wschodnie, Karpaty Południowe (Alpy Transylwańskie) oraz Góry Zachodniorumuńskie (Apuszeni), patrz mapa.

Granica pomiędzy Karpatami Zachodnimi i Wschodnimi przebiega wzdłuż doliny Laborca (po stronie południowej), przełęcz Łupkowską (640 m n.p.m.) oraz doliny Osławy, Sanu i Tyrawy (po stronie północnej). Granica między Karpatami Wschodnimi i Południowymi przebiega na przełęczy Predeal (1033 m n.p.m.), która znajduje się między Obniżeniem Gheorgeńsko-Braszowskim na północy a Doliną Prahovy na południu. Granica między Karpatami Południowymi a Górami Zachodniorumuńskimi przebiega wzdłuż środkowego odcinka doliny rzeki Muresz.